Over een veelheid aan onderwerpen heeft ds. Salomons geschreven. Overigens niet alleen over ingewikkelde theologische onderwerpen maar ook over hele praktische zaken. Op deze pagina een kleine bloemlezing.

De zin van het leven

Het geweten

De moderne mens van heden verstaat onder geweten heel wat anders dan mannen als Bavinck daaronder verstonden en dus onder vrijheid van dat geweten eveneens wat anders. De moderne vrijheidsverlangens gelijken wonderveel op anarchie, in plaats van op gebondenheid aan het Woord van God. Wij geloven, dat er echte vrijheid alleen bestaat voor de christen, die zich laat binden door Christus, want Hij alleen maakt waarlijk vrij.

"Men noemt het geweten wel eens het algemeen menselijk bezit en dat mag zo gezegd, omdat het een gegeven is, dat bij het "zaad der religie" bij de sporen van het beeld Gods behoort; wij zijn allen godsdienstig van huis uit. Toch kan men niet zeggen, dat bij ieder mens dat geweten werkt, invloed uitoefent; er zijn toch ten allen tijde onder heidenen en christenen wat men noemt: gewetenloze mensen, of wilt u mensen zonder geweten. 

"God alleen, geen mens wie ook, is rechter der consciëntie. Daarom mag men de spraak van het geweten niet onderwerpen aan de Staat, aan de Kerk, aan de -wetenschap, of welke grootmacht ook. Als dat wel geëist wordt is dit dwingelandij, aanmatiging van een recht, dat enkel en alleen God toekomt, en tevens aantasting van de menselijke persoonlijkheid. (..) Maar de gewetensvrijheid moet dan ook ware vrijheid zijn, een vrijheid van het geweten, waarvan God norm en opperste factor is. 

Dus iets is nog niet kwaad, omdat mijn geweten het kwaad acht, want het kan dwalen, maar omdat Gods Woord het zonde noemt; iets is nog niet geoorloofd, omdat mijn geweten zwijgt en ik het dus geoorloofd acht, maar omdat Gods Woord het geoorloofd acht. Onze daden moeten dus niet maar in overeenstemming zijn met ons geweten, maar allereerst met Gods wet, waarnaar mijn geweten luisteren moet."(..)

"Buiten de Bijbel heeft het geweten veel van een klok weg, die nu eens voor en dan eens achter loopt, want deze klok heeft geen regulateur. Er is geen onfeilbaar controle-boek voor des mensen geweten buiten de bijzondere openbaring."

"Was er geen God, dan was er geen strijd tussen goed en kwaad, dan was er ook....geen geweten. Mensen die dus z.g. geen geweten hebben, mensen zonder geweten kunnen tot zoiets verschrikkelijkst alleen gekomen zijn, omdat ze zijn de praktische atheïst, waarvan ps. 53 getuigt: de dwaas, zegt in zijn hart, daar is geen God! Vader Hellenbroek zegt van dat atheïsme, dat dit meer een wensen is dan een geloven, terecht, maar 't komt dan toch op uit het hart. Ongeloof is evenzeer een hartenzaak als geloof, gewetenloosheid is net zo goed een zaak des harten, als 't luisteren naar de stem van 't geweten." (..)

Zo u ziet, zijn wij in "de Wekker" een rubriek rijker geworden. Ds. G. Salomons van Amersfoort, u mogelijk reeds bekend als schrijver van uitnemende stukken in de "Stichtse Kerkbode" en "Luctor et Emergo," het blad van de bond onzer jongelingsverenigingen, zal, zoveel mogelijk geregeld ons schrijven over "In- en uitwendige Zending," van welk schrijven - onze deputaten voor de Buitenlandse Zending hebben hun eigen blad "Uw Koninkrijk Kome" - de inwendige zending het leeuwendeel zal ontvangen. Dat het beginsel der zending eens goed besproken wordt en er in overeenstemming der Heilige Schrift lijnen voor de arbeid der Zondag worden aangegeven, is geen overtollige weelde. Moge het ds. Salomons gegeven worden de juiste toon te treffen en ons, zijn lezers, het rechte oor, opdat, onder 's Heeren zegen, onze Kerk, hare roeping getrouw, zich moge bewegen in rechte banen.

F. Lengkeek

"Het historisch materialisme, in de grond van de zaak atheïsme, wil niet weten van een onsterfelijke geest, die op God aangelegd is. De dwaas zegt in zijn hart: daar is geen God! De z.g. indruk van God is teruggang naar de onbeschaafde tijden. De z.g. kennis van God is een fictie. De hemelen vertellen niet meer Gods eer, noch het uitspansel zijner handen werk; zij spellen veeleer de namen van Newton en Laplace, beroemde wis- en sterrenkundigen, die ons geholpen hebben het oog naar de zichtbare dingen te richten. Boven de sterren is voor ons niets. Dus ons ideaal is en blijft beneden de sterren. En ziet, beneden de sterren vinden we toch niet, wat ons hunkerend hart bevredigen kan. Is 't wonder, dat de mens pessimist wordt."[*]

G. Salomons

Dr. Bavinck heeft eens gezegd: "een vrijheid, die niet anders verkregen en bezeten kan worden dan met het gevaar van losbandigheid en willekeur, is nog altijd te verkiezen boven een tirannie, die alle vrijheid onderdrukt. God zelf heeft bij de schepping van de mens deze weg der vrijheid, die het gevaar en werkelijk ook het feit der zonde meebracht, verkoren boven die van gedwongen onderwerping. En nog altijd volgt Hij in het bestuur van wereld en kerk deze koninklijke weg".  

G. Salomons

Het onverkorte artikel 36 NGB vanaf de oprichting gehandhaafd

"Het steunen en bevorderen van de prediking is volgens artikel 36 wel een deel van de overheidstaak, maar die taak omvat ten dezen opzichte nog meer. Artikel 36 spreekt eerst over het weren (tegengaan) en uitroeien (te niet doen) van alle afgoderij en valse godsdienst, om het rijk van de antichrist ter neer te werpen. Allereerst zij opgemerkt dat weren en uitroeien toch niet hetzelfde betekenen. Hier is niet slechts sprake van tegenhouden van het kwaad, maar ook van een positief verdelgen, kon het zijn, van het kwaad. Daarna, als een onderdeel, misschien beter gezegd, als gevolg daarvan, moet ook het Woord Gods uitgedragen [worden] (..) 

Huisgodsdienst 

(..) Wanneer u met onze ouders over de noodzakelijkheid van huiscatechisatie spreekt, geven ze grif toe, dat deze noodzakelijkheid bestaat, maar ze hebben vele bezwaren. Een van de voor hen zwaarst wegende bezwaren is, dat zij niet weten, hoe ze het aan moeten leggen met hun kinderen. (..) 

Men moet hier zelf zoekende de weg vinden. En wie al zoekende een weg vindt houdt er zeker de beste methode op na. (..) U behoeft met uw kind geen "zware en diepe stukken" uit de geloofsleer te bespreken, u hebt ze eenvoudig te onderwijzen in die dingen, die u zelf tot zaligheid behoort te kennen, 't Is natuurlijk een groot voorrecht als u de gave van vertellen bezit. Indien dit echter niet zo is, is het ook nog zo heel erg niet. Misschien kunt u wel met uw kinderen bidden. En mocht dit zelfs u beter afgaan in de binnenkamer dan in de kinderkring, welnu, laat dan tenslotte uw voorbeeld in handel en wandel tot ze spreken. Ja, wat ik hier "tenslotte" noem, mag wel voorop gaan. Onze kinderen hebben o, zo gevoelige harten voor indrukken, ze hebben scherpe opmerkingsgave, omtrent het echte of niet echte van onze godsdienst. (..) Natuurlijk wil ik hier niet generaliseren, want de godvruchtige Samuel had trots zijn godvruchtig huisbeleid en zijn blind zijn voor het geschenk der gemeente toch ook jongens, die niet deugden zelfs! Ik wil alleen maar zeggen: onze kinderen zien zo scherp!

Gebed

"Laat ons gebed aan tafel berekend zijn op het ontluikend verstand van onze kleinen, laat het toch kort en zakelijk en vooral heel eenvoudig zijn. Laten onze kleinen langzamerhand gaan beseffen, waarom zij hun handjes moeten vouwen, hun ogen sluiten en na of voor hun kindergebedje nauwkeurig moeten luisteren naar vader. Dit is wel geen huiscatechisatie, maar huisgodsdienstoefening. Dit heeft echter zo grote waarde voor de huiscatechisatie. Onze kinderen moeten tenslotte niet gaan walgen van ons mooie gebed. Ze moeten niet blij zijn als vader er eens niet is, en er maar kort en stil gebeden wordt. Wel heeft een ouder heel wat werk om te zorgen, dat ze zelf hun gebedje niet afraffelen of opdreunen. Sommige kinderen hebben daar zo'n handje van, nietwaar? Welk een ernstige en tedere taak voor vader en moeder, om bij de kinderen 't besef te wekken van de betekenis des gebeds en dit besef levendig te houden."

Bijbellezen

Sommige eenvoudige zielen menen dat het per se noodzakelijk is, dat heel de Bijbel van Genesis tot Openbaring in volgorde aan tafel moet gelezen worden. Dat men de Bijbel naar volgorde leest, dus niet maar dan hier en dan daar wat opslaat en leest, spreekt vanzelf. Het lezen aan tafel heeft niet alleen een stichtelijk doel, maar ook een onderwijzend doel. Ik zou zelfs kunnen zeggen: de Bijbel wil door onderwijzing stichten, n.l. opbouwen in het allerheiligst geloof. Toch zullen er, indien men alles uit de Bijbel voor de voet opleest, gedeelten voorkomen, die m.i. aan tafel nu niet zo opbouwend zullen werken. Denk slechts aan de visionaire tempelverdeling uit het boek van Ezechiël, denk ook aan de geslachtsregisters in Oud- en Nieuw-Testament. 

Misschien zegt iemand: "ja, maar over zulk een geslachtsregister heb ik een dominee toch wel eens heel stichtend horen preken, en dan zit er in zo'n schijnbaar dorre naamlijst meer dan u denkt". Och, dat weet ik ook wel, ik zelf heb er wel eens een aangename preek over gehoord. Maar de huisvader, die leest aan tafel, is geen dominee, en het lezen aan tafel is geen dienst des Woords, zoals wij die in onze kerken hebben. Ook komen er in Leviticus allerlei reinigingswetten voor, die naar ik meen, voor jonge oren ook niet geschikt zijn. (..) Daarop ziende zou ik voor mij er geen bezwaar tegen hebben, zulke hoofdstukken eenvoudig voorlopig over te slaan. (..)

"Hier mag wel allereerst de stelregel toegepast: wees klein met de kleinen. Nu is het voor ons als ouders, vooral voor vaders, toch zo moeilijk, om met zijn kinderen kind te zijn. De afstand tussen de groten en de kleinen moet overbrugd, en dat gaat maar niet door de kinderen over de afgrond als heen te trekken maar door zelf de afstand als ouder weg te nemen, en klein met de kleinen te worden. 

G. Salomons

Zeg nu eens tegen de jongens en meisjes: "jullie moeten hier in dit lokaal altijd met ernst vervuld zijn! Lachen en gekscheren mag hier nooit of te nimmer voorkomen! Aan mij, de weleerwaarde, mag niets gevraagd worden, wat maar enigszins op een strikvraag lijkt! (..) Zulk een manier van optreden op de catechisatie door de catecheet zou juist het tegenovergestelde uitwerken, van wat men bedoelde, ja het zou m.i. je reinste nonsens zijn! 

G. Salomons 

Als een huisvader sommige gedeelten aan tafel niet leest, zet hij ze daarmee nog niet opzij! Trouwens, zegt God wel ergens in Zijn Woord, dat letterlijk alles uit de Bijbel aan tafel gelezen moet worden? (..) Voor mij is er niet het minste bezwaar tegen, vooral als er veel jonge kinderen om de tafel zitten, ter afwisseling ook eens een kinderbijbel aan tafel te lezen. (..) Wel acht ik het verkeerd, indien maar geregeld uit een kinderbijbel wordt voorgelezen, want dan wennen onze kleintjes nimmer aan de massieve Bijbeltaal. (..) "Ook willen we een kinderbijbel nimmer naast Gods Woord plaatsen. Maar, indien we bevinden, dat een of andere kinderbijbel op Gods Woord gegrond is, kan het m.i. tot een goede methode van huisgodsdienstoefening gerekend worden, -wanneer wij daarvan een voorzichtig gebruik maken."

"Hier mag wel allereerst de stelregel toegepast: wees klein met de kleinen. Nu is het voor ons als ouders, vooral voor vaders, toch zo moeilijk, om met zijn kinderen kind te zijn. De afstand tussen de groten en de kleinen moet overbrugd, en dat gaat maar niet door de kinderen over de afgrond heen te trekken maar door zelf de afstand als ouder weg te nemen, en klein met de kleinen te worden. Als we met onze kleintjes gaan wandelen, dan dwingen wij hen niet hun kleine pasjes te regelen naar onze zware gang, nee, dan nemen we ook heel kleine pasjes. Welnu, zo moeten wij in het onderrichten van onze kinderen in de dingen van de Bijbel heel kleine pasjes nemen. (..) 

Catechisatie

Alhoewel heilige dingen geen spel zijn, zullen we ze toch als waren ze spel, al spelende onze kinderen bijbrengen. Dat is toch zelfs op de catechisatie zo. Zeg nu eens tegen de jongens en meisjes: "jullie moeten hier in dit lokaal altijd met ernst vervuld zijn! Lachen en gekscheren mag hier nooit of te nimmer voorkomen! Aan mij, de weleerwaarde, mag niets gevraagd worden, wat maar enigszins op een strikvraag lijkt! (..) Zulk een manier van optreden op de catechisatie door de catecheet zou juist het tegenovergestelde uitwerken, van wat men bedoelde, ja het zou m.i. je reinste nonsens zijn! (..) Met welk een klem zegt Hij tot de discipelen, die zich te groot waanden om zich met kinderen te bemoeien: "verhindert ze niet!" Ook tot ons zegt Hij, verhindert ze niet, noch door uw voorbeeld, noch door uw houding, noch door uw woord. Dus ook niet, door niet van uw denkbeeldige hoogte af te willen komen en als de kinderen te worden."

Evangelisatie

"Wij verstaan onder evangelisatie niet de missionaire arbeid onder de heidenen; ook verstaan we daar niet onder de arbeid van de kerk onder de gedoopte en belijdende leden (dit is natuurlijk wel zo bij een volkskerk als de Hervormde kerk, met haar gemis aan tucht). Ook bedoelen wij niet de arbeid van de christelijke liefde tot redding en verzorging van ellendigen, al strekt zich hier een veld uit, waarop evangelisatie en filantropie elkander de hand zullen reiken."

"Jezus zond zijn discipelen de wereld niet in om te disputeren, maar om te getuigen. Ze moesten spreken als mensen, die er bij geweest waren. Waar bij geweest? Wel, bij Jezus, bij Jezus' wonderdaden, bij Zijn genade-betoon. Zo moet nog de evangelist getuigen als één, die er bij is geweest, dat wil zeggen, als een, die 't niet van "horen zeggen" of door een uit het hoofd geleerde les heeft, maar die persoonlijk de Heere Jezus door het geloof in het gewaad van Zijn Woord ontmoet heeft en Hem nog gedurig ontmoet." 

G. Salomons

"Het, zeg maar gewone, het heel gewone in Jezus optreden, in Jezus toespraken tot de schare, het totaal niet onnatuurlijke van de Leraar der gerechtigheid zij ons tot voorbeeld. (..) Natuur en waarheid (hier bedoelen we met natuur vanzelf niet het zondige, maar hetgeen Gods scheppingsorde ons gaf) moeten ook het kenmerk zijn van het christelijk traktaat."

G. Salomons

"Samenwerking met modernen is m.i. op geen enkel terrein van het koninkrijk Gods geoorloofd, en ook op zendingsgebied de doodsteek voor de zending."(..)

G. Salomons

"Ik weet, daar kan een evangelisatie-ijver zijn, die opkomt uit de vreze bang te zijn, dat de uitverkorenen er niet zullen komen. Laat niemand zich ongerust maken in dezen. Er kan echter ook een lauwe lijdelijkheid heersen, die Gods water maar over Gods akker laat lopen, en vergeet, dat God de uitverkorenen wil toebrengen door middel van mensen."

"Wij mogen het dan ook gerust een verblijdend verschijnsel achten, dat er ontwaking begint te komen uit de slaap der zelfgenoegzaamheid; dat de kerk haar taak en roeping begint te beseffen. En wel verre van ons nu daarop te verheffen, moeten we direct bekennen tot nog toe minder dan onnutte dienstknechten te zijn. Deze ootmoed zij de voedingsbodem, waaruit onze actie opkomt."

Oude schrijvers

"Misschien moeten wij in onze preken en geschriften en onderlinge gesprekken menige voorstelling herzien, dat wij van 't woord bevinding gegeven hebben. Maar wellicht wordt bij de betrachting dezer dingen, onze godsdienst wat minder zoetsappig en week. Misschien gaan we daardoor, wat minder met onze z.g. bevinding dwepen! Werkelijk, dat zou winst zijn, al moeten we veel van hetgeen wij liefkoosden door verliezen. Want dan gaan we de catechismus verstaan, die spreekt van een verzekerd worden uit de vruchten des geloofs. (..) Onderzoek zelf het verband maar eens tussen Romeinen 5 en opgemelde gedachte van onze catechismus. Deugd het woord bevinding niet in het raam van Romeinen 5? Dat zou ik niet graag beweren. Als men met het woord bevinding maar bleef binnen de grenzen van zijn betekenis. Bevinden w.z. iets als resultaat van een waarneming, een onderzoek vast stellen (zie van Dale's woordenboek), bevinding is dus de uitkomst van een onderzoek. Bevinding in het godsdienstig leven is dus een zich bewust worden van de echtheid, de beproefdheid van het geloof. En deze zielstoestand verkrijgt men uit de standvastigheid des geloofs en wordt gewerkt door de Heilige Geest, die ons in de spiegel des Woords aantoont, wat de genade Gods in en aan ons vermocht. Maar zo verstaan wordt de bevinding niet het relaas van allerlei niet te controleren gemoedstoestanden, nog minder het fundament van de zaligheid. Wel is en blijft de bevinding tot het subjectieve deel van onze godsdienst behoren, maar dan toch zo, dat ze haar inhoud en stem ontleent aan de objectieve gegevens van de Heilige Schrift. Had men maar goed op de betekenis van het woord bevinding gelet, de valse mystiek zou het niet binnen haar terrein gebracht hebben. Wel is er geen geestelijk leven zonder mystiek, en derhalve ook niet zonder bevinding, maar wat wij bij onszelve bevinden, moet zijn naar de Schrift, en uit het geloof in de openbaring Gods."

G. Salomons

"Dat blijkt ook wel uit de gesprekken. Als het gaat over allerlei beuzelachtige dingen, desnoods over politiek en kerkelijke dingen, ja, dan komt men nog even in actie, maar.... spreek eens over het zalige en zoete omgangsleven met God! Opeens staat de wagen stil, 't gesprek verstomt, en men ziet u aan, alsof u een mens uit de vorige eeuw bent. Is het wonder, dat zulke kringen de oude schrijvers niet kennen en ze maar 't liefst niet willen kennen daarbij? Nog eens, het gaat niet aan, ons maar avond aan avond over die zware folianten gebogen te zitten. Daar hebben onze jonge mensen geen tijd voor. De voorbereiding voor de komende levenstaal eist al zo ontzaglijk veel." (...) 

"Vergeet echter niet, dat vele stichtelijke werken reeds uit een oudere druk in de tegenwoordige spelling zijn overgezet: dat er toch ook kleinere geschriften zijn, die u in een avond of wat gemakkelijk kunt uitlezen. Werkjes van Gray, van Boston, van Binning, van Bunyan, enz. enz. zijn er toch ook. Ze lezen prettig en geven u iets kostelijks voor de ziel." (...) 

"Als iemand geen trek heeft in de oude schrijvers, moet u ze nooit aan hem opdringen; laat hem de nieuwere schrijvers, mits ze niet schadelijk voor de ziel zijn gerust lezen. Alleen maar... stelt hem wel in de gelegenheid om de ouderen te lezen; laat uw verenigingsbibliotheek ze toch vooral niet opdoeken: als u jeugdleider bent, leg een keur voor ze aan, onder de oude schrijvers en spreek met de jonge mensen over 't nut, dat u ziet in die boeken. Toon ze aan, waarom en in welke zin de oude wijn boven de nieuwe te verkiezen is. Er mocht in onze kringen wel wat meer liefde gekweekt worden voor het boek der ouden."[*]