Wat het rapport van prof. Casalis[*] betreft, valt op dat men niet meer spreekt van het "Evangelie prediken, uitdragen of brengen", maar van het "Evangelie tonen" (manifesteer!), d.w.z. door een voorbeeld te geven op allerlei levensterrein. Lees: door mee te doen, in allerlei politieke, maatschappelijke en sociale zaken, en op al deze levensvlakken zo ver mogelijk te gaan en van andersdenkenden (lees: atheïsten) veel goeds op te steken"(!)... Dit alles wordt dus het Evangelie tonen genoemd.

Reformatorisch Dagblad, 31 mei 1976

Evenals de Hervormde Kerk in Nederland, hebben de Franse kerken deze belijdenis ook; hier dan niet de Nederlandse Geloofsbelijdenis, maar die van La Rochelle, uit dezelfde tijd van de vervolgingen, bloed en tranen daterend. Belijdenis van dezelfde inhoud, wezen en strekking. Maar...evenals in Holland, is deze belijdenis onder een stoflaag ergens in een hoek van de boekenkast terecht gekomen en wordt er helaas in vele dingen niet meer naar gehandeld. 

H. van der Veen v.d.m. 

De hedendaagse naamchristen (overal) denkt werelds en handelt werelds, met een beetje (rechtzinnige) godsdienst erbij. In veel kerken wordt het 'van nieuws geboren worden' niet meer gepreekt en niet meer noodzakelijk geacht. De echte vreze des Heeren, die toch het begin van alle wijsheid is, wordt niet meer gekend. De vermenging met de wereld, in allerlei opzichten is fnuikend (Bileam en Balak). Dit alles is hier vooral alles zo in- en in- droevig, en mijn grote smart en zorg!

H. van der Veen v.d.m.

Kennen we daar iets van, getrokken uit die grote diepe duisternis van ons armzalig God-loos leven, wat zien we bij tijd en wijle dan soms toch alles anders, hoger, breder, dieper, maar met soms ook Nebo-hoogte-vergezichten en indrukken, die ons doen wegzinken voor zo'n goedgunstig God en Vader van onze Heere Jezus Christus, wetende dat elk die Hem vreest, hoe klein hij zij of groot, toch van dat heil, die weldaan deelgenoot wordt gemaakt, en dat Hij ze Zelf 'groter' zal maken. (Lees: kleiner in zichzelf) Psalm 115.

H. van der Veen v.d.m.

Saint-Ambroix, 1 maart 1975

Geachte ambtsbroeders,

Met ontsteltenis heb ik heden kennis genomen in het Reformatorisch Dagblad wat ik hier krijg, van het overlijden van uw geliefde oud-herder en leraar ds. G. Salomons. Ik doe u hierbij mijn welgemeende blijken van deelneming toekomen. Na een leven van strijd en moeite, maar ook na een langdurige ambtsbediening van veel arbeid en zegen, heeft de Heere hem afgelost van zijn aardse post en mag hij nu, door genade alleen, roemen in "Zijn volks genoegen", waarvan reeds de psalmist van de oude dag getuigt. Zeer goed heb ik ds. Salomons gekend, en tot roem van Gods genade kan ik u meedelen dat hij mij tot rijke zegen is geweest. Onder andere heeft de Heere hem in die jaren als slijk aan Zijn heilige vingeren om ook mij na veel strijd, twijfel en worsteling toe te brengen tot dat volk, dat - o wonder van genade - eenmaal zal zalig worden, hun klederen gewassen zijnde door het bloed van het Lam. Veel heb ik vroeger aan zijn prediking gehad. Toen al werd zelfs de roepstem van Boven mij bij tijden duidelijker, te midden van alle nevelen, die later opgeklaard werden, waarvan het gevolg is geworden, dat ik tot het ambt van herder en leraar gekomen ben. In de oorlogsjaren heb ik ds. Salomons eens teruggezien en ontmoet op een stations perron in het Gooi, toen hij daar uit dezelfde trein stapte als ik en ik hem als tegen het lijf liep. Ik greep zijn hand en zei: "dag ds. Salomons." Maar, mij niet meer kennende, antwoordde hij: "Ik ben niet ds. Salomons." Spontaan zei ik: "U bent en blijft voor mij ds. Salomons." Toen hebben we daar op dat station ergens in een hoek een langdurig en diepgaand geestelijk gesprek gehad en heb ik hem in zijn hopeloosheid en strijd die hij mij vrij openbaarde, mogen bemoedigen. Hij zei o.a. "Het komt nooit meer goed!", en "Het kan niet meer..." Maar 's Heeren wegen met Zijn volk en knechten zijn nu eenmaal wonderbaar! Jaren later, kort in Nederland vertoevende heb ik hem mogen beluisteren in een kerkdienst in Bussum. Hij herkende me en knikte naar me vanaf zijn kansel, hij was weer predikant, en samen hebben we na die dienst de Heere gedankt, Hem Die in arme zondaarsharten wond'ren werkt, Israël Zijn volk versterkt en Zijn dienstknechten roept en bekwaam maakt en ondersteunt, waar ds. Salomons, in zekere zin als mijn leermeester, en ik als leerjongere, beiden voor- en onderwerp, levende getuigen van waren. Deze laatste ontmoeting was meen ik in 1953, dus 22 jaar geleden. Daar ik toen reeds predikant in Zuid-Frankrijk was, heb ik nimmer meer direct contact met ds. Salomons gehad, en was hem geheel uit het oog verloren. De laatste paar jaren, heb ik echter steeds zijn Delftse predikbeurten hier gelezen, maar wist niet adres of woonplaats. En nu dit bericht. Sterke de Heere de weduwe en u allen, die hem zo lief en dierbaar waren. Moge de gedachtenis van zijn persoon en arbeid onder ons in ere blijve, en mochten we getrouw blijven in de handhaving van de leer van vrije genade, daar waar de Heere ons plaatste. Zoals u zult begrijpen ben ik predikant in de Hervormde (Gereformeerde) Kerk van Frankrijk. Met de Hervormde Kerk in Nederland te vergelijken. Ook hier zijn alle richtingen vertegenwoordigd. Mijn gemeente waar ik nu al weer 5 jaren sta, is een samenvoeging van 3 gemeenten, waar tien jaar geleden nog 3 predikanten stonden. Elk van deze gemeente heeft 2 plaatsen van samenkomst, dus 6 in totaal. Ik word bijgestaan door z.g. lerende ouderlingen, die dus in sommige kerkdiensten voorgaan. We hebben 4 kerkgebouwen en 2 kerkzaaltjes. Ik heb dus drie kerkenraden; op drie plaatsen catechisatie, enz. Dus heel veel werk, maar het is hier overal 'de volkskerk', dan weet u het wel. Er is veel, heel veel onverschilligheid en ontrouw. Maar overal heeft de Heere toch nog Zijn kinderen, en dat geeft moed en krachten. Verder liggen de toestanden hier wel wijd verschillend ten opzichte van de Hollandse toestanden, die ik uiteraard heel goed ken. Als God mij het leven spaart, is mijn datum van emeritaat 1 juli 1977, dus over ruim 2 jaar. Ondanks het feit, dat onze kinderen en kleinkinderen hier allen in Zuid Frankrijk wonen, denken mijn vrouw en ik er wel eens over om ons toch weer na die datum D.V. in Nederland te vestigen. We weten niet welke weg zich daartoe opent. Gaarne zou ik wel eens met u en met uw gemeente kennis willen maken, maar we komen slechts zelden in Nederland. Ons leven en werk liggen hier en de reis is ver. In november j.l. ben ik nog 3 dagen er geweest, na 2 jaren. Dus dat is niet veel. In de hoop dat dit schrijven u bereikt, wens ik u en uw gemeente 's-Heeren rijke bijstand en zegen in alle dingen in ruime mate toe. Niet het minst ten opzichte van alle afval, ontrouw en kerkelijke strijd van deze donkere dagen. Dat 's-Heeren Woord en Geest u allen mogen leiden en tot troost en sterkte wezen! U vriendelijk groetend, in de naam van Hem, Die was, Die is, en Die komen zal, uw dw.

H. van der Veen V.D.M. 

Delft, 15 maart 1975

Weleerwaarde ds. Van der Veen,

Uw brief d.d. 1 maart j.l. heeft ons in goede orde bereikt. Het is voor ons in die zin een brief 'uit de hemel' dat we er de bevestiging in vonden van Gods genade aan Zijn knecht wijlen ds. Salomons bewezen. De laatste maal, dat hij in ons midden nog mocht voorgaan was op 8 februari [1975] toen hij het Woord Gods bediende over Simon Petrus. Simon, d.i. "die het oor leent"; wat heeft de man daar een last van gehad in zijn leven! Dat heeft hij nu afgelegd. Wat God er in gewerkt heeft, Petrus is voor eeuwig van Simon verlost. Maar voor ons als kleine gemeente geldt: Zeg de kinderen Israëls, dat ze voorttrekken, nu we herderloos zijn achtergebleven, achter de grote Opperherder aan. (..) Zijn weg, d.i. naar onze geloofsbelijdenis daar waar de ambten zijn ingesteld, het Woord en de sacramenten zuiver worden bediend, en de tucht wordt gehandhaafd.(..) Wij menen uit uw schrijven te moeten aflezen dat u ook een duisternis ontwaart over het kerkelijk leven van vandaag. Droevig is het verval en de verkilling die is doorgedrongen. Want rechtzinnigheid is er nog wel, maar dat is veelal dat der farizeeën en Schriftgeleerden. Het is horizontalisme of dode orthodoxie dat de klok slaat. (..) Over deze en andere dingen willen wij met u graag D.V. eens van gedachten wisselen. (..) Wat een onmogelijke opgaaf voor u en voor ons te leren, wat we lezen in Johannes 21: 21 en 22 laatste gedeelte: Heere, maar wat zal deze? Jezus zeide tot hem: Indien Ik wil, dat hij blijve, totdat Ik kome, wat gaat het u aan? Volg gij Mij!

Met broederlijke groeten

De kerkenraad ns. deze

de scriba

A. Deijs

Saint-Ambroix, 26 maart 1975

Geachte broeders,

Uw brief van 15 maart heb ik hier in goede orde en dank ontvangen. Tot op heden kon ik door drukke ambtsbezigheden nog moeilijk tijd vinden u te antwoorden. En, laat ik er nu meteen op volgen, dat het heel moeilijk is op begrijpelijke wijze te schrijven, omdat wij elkaar niet kennen, kan er spoedig misverstand ontstaan op verschillende punten. Wel moet ik u zeggen, dat de inhoud van uw schrijven mij niet losgelaten heeft. Wij weten dat de Heere in alles onze weg leidt, en weten ook dat Zijn wegen hoger liggen dan onze wegen, en Zijn gedachten soms heel anders liggen als onze gedachten. Hoe moeten we steeds weer opnieuw leren, uit Zijn hand te leven en te handelen. Maar we weten ook dat de Heere middellijk werkt en zo wordt ons handelen ingeschakeld, soms met onze goede-, soms verkeerde besluiten, of voornemens. De psalmdichter wist het wel en bad: Maak mij Uwe wegen, door Uw Woord en Geest bekend, leer mij hoe die zijn gelegen en waarheen G' Uw treden wendt, en leid mij in alle dingen in Uw waarheid. Hoe hebt u dit alles nodig (..) Gods volk en kinderen komen nooit boven de inhoud van dat psalmvers te staan. Gelukkig maar ook! Want wie zijn wij, in en van onszelf. Hoe wordt de nodige voorzichtigheid, de afhankelijkheid en de noodzakelijkheid van 's-Heeren voorlichting en bijstand ons niet menig keer in de Schriften voorgehouden. Hoe hebben wij hier in het verre Zuid-Frankrijk dit ook alles nodig, wat we in die lange jaren dat we hier mogen arbeiden in de gemeenten ook wel enigszins geleerd hebben. Hoe hard het eigenlijk nodig was dat we elkaar eens persoonlijk konden ontmoeten, wil ik u toch nu in het kort proberen op enkele punten te antwoorden. Aangaande Schrift en belijdenis ben ik ook volkomen eens met wat u schrijft. Hoe zou het anders ook kunnen, als we geleerd hebben met aandacht en ontzag te buigen voor Gods Woord en wet. De toetssteen van de kenmerken van de ware kerk ligt niet anders. Evenals de Hervormde Kerk in Nederland, hebben de Franse kerken deze belijdenis ook; hier dan niet de Nederlandse Geloofsbelijdenis, maar die van La Rochelle, uit dezelfde tijd van de vervolgingen, bloed en tranen daterend. Belijdenis van dezelfde inhoud, wezen en strekking. Maar...evenals in Holland, is deze belijdenis onder een stoflaag ergens in een hoek van de boekenkast terecht gekomen en wordt er helaas in vele dingen niet meer naar gehandeld. Dat is diep droevig, het verval waarvan u schrijft, is hier dan wel heel groot. Maar wat te doen, (waar vele Ger. Bondspredikanten ook mee zitten), des te meer hier, in de grote geestelijke woestijn van Frankrijk? Er is niets anders, en dit land is zelfs reeds lang ook door de Roomse Kerk als 'zendingsgebied' verklaard. Protestanten sinds drie eeuwen uitgemoord, tot op de Franse Revolutie, toen eerst godsdienstvrijheid werd verkregen, zijn hier nu dun gezaaid. Nog niet 1 miljoen op 54 miljoen inwoners. En dan alles, zelfs tot sekten toe meegerekend. En dan de grote ontrouw van deze nazaten van de hugenoten te bedenken, en dagelijks van nabij te ervaren, tot ons groot verdriet en soms ontmoediging. En dat alles over een land dat in oppervlakte 18 maal groter is als Nederland! Beste broeders, ik zeg u vrij uit: Wie dit alles niet kent en persoonlijk dagelijks meemaakt, kan hier absoluut niet over oordelen. Over de tucht gesproken, wat wordt daar soms vreemd mee omgesprongen in Nederland onder het mom van Schriftgetrouwheid. U weet dat wel, men snijdt maar af; men daagt elkaar maar voor de aardse rechter, zoals onlangs bijvoorbeeld nog meerdere keren in Rijssen, over kerkelijke goederen. In een dorp waar ieder kerkelijk zijns weegs gaat en wel 6, laten we zeggen "oudgereformeerd-getinte" dominees staan, en waar men het overal bij het rechte eind denkt te hebben, tot bespotting van de wereld, en dat in deze verschrikkelijke tijd van Godsverzaking overal, waarin wij leven.[*] De geschiedenis van de Afscheiding goed kennende (en waaruit ik zelf voortkom), moet ik zeggen dat juist het tucht misbruik zoveel nameloze kerkelijke en persoonlijke ellende heeft teweeg gebracht. Ik schrijf u eerlijk: Ik ben bang van dit alles. En waar vinden we over het aardrond de meest zuivere openbaring van het Lichaam van Christus, zoals men zegt? Zoals ik u reeds schreef in mijn eerste brief: Laten we in alles getrouw proberen te blijven, daar waar de Heere ons plaatst. Hij is de Grote hartenkenner en Nierenproever, en werkt, o wonder van genade, zijn zo vaak ontrouw volk en knechten inschakelend. En dan mag ik u zeggen, dat ondanks alles, de Heere ook nog hier Zijn volk heeft. In de zes plaatsen van samenkomst waar ik de verantwoordelijkheid voor heb (en dat over een gebied van twee stadjes en 18 dorpen), heb ik ze nog, en word ik nog gedragen op de vleugelen van hun gebed, en zijn het nog de kurken, waarop het kerkelijke leven hier drijft. Dat is voor mij steeds een wonder van hemelswege. Mijn ambtswerk is hier een zendingstaak. (..)

Beste vrienden, mochten we verwaardigd worden ons wederzijds voor de Troon van Gods genade in de voorbede te mogen brengen. En weest overtuigd van onze meest hartelijke broederlijke groeten en medeleven. Gode in alle dingen bevolen. Hopelijk tot schrijvens,

Uw H. van der Veen

Delft, 29 maart 1975

Weleerwaarde ds. v.d. Veen,

Uw brief dd. 26 maart j.l. kwam juist voor de Goede Vrijdag in ons bezit, zodat we in de gelegenheid waren, deze in een vergadering na de dienst met elkaar door te nemen. Wij betuigen onze instemming met uw opmerking, dat het inderdaad heel moeilijk is elkaars bedoelingen achter de geschreven, of zelf bij een persoonlijke ontmoeting, gesproken taal te onderkennen. Wat geldt voor de vreze des Heeren n.l. kennen en vertrouwen, geldt ook voor degenen die de Heere vrezen, dan is de onmisbare voorwaarde voor een sfeer van vertrouwen het elkaar te kennen. Wij hebben enige reserve ten aanzien van de gangbare mening, dat 'de tale Kanaäns' de harten zonder meer aaneen smeed, want de Schrift leert ons, dat we de taal kunnen gebruiken, zonder de inhoud te beleven en te betrachten. (..) De openhartige opstelling, die u inneemt, wat wij op prijs stellen, maakt het ons mogelijk op even openhartige wijze op het één en ander in te gaan. (..) Als u het met de belijdenis op grond van de Schrift eens bent, dan rijst de vraag of u het niet met ons eens moet zijn dat de Geref. Bondsmodaliteit in de Nederlandse Hervormde Kerk, nu juist een voorbeeld is hoe het niet moet, als we het instituut losmaken van de levende kerk, waarbij we ook kunnen vervallen in het andere uiterste: de opvatting van de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt , die het instituut van de kerk als de enige ware kerk propageren en dus het instituut met de levende kerk volkomen vereenzelvigen. Wij zouden niet willen twijfelen aan het feit, dat u met zegen arbeidt in een situatie, waarin ons inziens nu juist een al te grote loskoppeling aanwezig is tussen het instituut van de kerk en de levende kerk. Juist zo'n situatie voert tenslotte tot conventikels en groepjes, die officieel behorend tot het instituut, dan maar wat contact zoeken met elkaar om een preek te lezen of te mediteren, hetgeen veelal ontaard in ongezond geestelijk leven. Wij menen, naar de Schrift, terug naar de inzettingen des Heeren, Woord en sacrament, ambt en tucht en dat door genade beoefend, daar woont Hijzelf, daar wordt Zijn heil verkregen en 't leven tot in eeuwigheid. Hoe komt het dat het kerkelijk leven zo verdord en versteend is? Niet in de eerste plaats omdat we zo gescheiden voortleven, maar de weigerachtige houding doorgaans om weer te handelen zoals de Heere het wil. En als dát de nood van de levende kerk wordt, dan komt ook weer bij elkaar in het instituut van de kerk, wat bij elkaar hoort. Wij hebben en zijn niets om ons te verbeelden dat wij het alleen bij het rechte eind hebben, maar ds. van der Veen, wie kan hier iets tegen in brengen als hij of zij nog wil luisteren naar hetgeen Gods Woord ons leert en de belijdenisgeschriften? De schrijver van deze brief heeft zelf bijna vijf jaar in het voormalig Nederlands Indië gewoond en geleefd tussen een volk met een geheel andere geaardheid, cultuur en historie, zodat hij zich uw problematiek wel enigszins kan voorstellen, namelijk dat we de Nederlandse situatie en de geestelijke inslag, niet zo maar kunnen projecteren op de Franse situatie, maar de uitgangspunten zijn toch hetzelfde? Namelijk, ons te houden aan de lijnen van Gods Woord. Juist deze aanpak is de grote geloofskracht van de Hervormers geweest. Al heeft Nieuw Testamentisch de tucht een andere dimensie gekregen, toch schijnt hetgeen de Schrift ons soms zo duidelijk voorhoudt, ons niets meer te zeggen te hebben, dat dan mogelijk bij moderne Schriftverdraaiers valt onder 'tijdgebonden'. Dat u terughoudend bent voor de tucht is gezien de geschetste voorbeelden (Rijssen) terecht, maar heft het misbruik het goede gebruik op? Juist hier liggen voetangels en klemmen. Als vandaag aan de dag voorgangers gingen handelen als een Elia, of een Gideon en noem ze maar op, dan wordt dat niet in dank afgenomen. Wij zijn kennelijk te humaan... geworden op kerkelijk en geestelijk terrein om handelend op te treden waar dat werkelijk nodig is. Maar is dát liefde tot de naaste als we maar laten voortmodderen in de zonde? Of zou het niet juist zo zijn, dat wanneer de kerk wellicht kleiner wordt door de Schriftuurlijke aanpak, van dat deel, dat zich wenst te schikken onder de inzettingen van Gods Woord weer een sprake uitgaat: de reuk van Christus!? Wij zouden onze blijdschap niet op kunnen als we onder de gunst van de Heere weer een voorganger uit Zijn hand zouden ontvangen, maar al weten we dan de weg niet, het is waar wat u schrijft, we kennen wel de wijze. Hoe dikwijls vergeten u en wij het namelijk dat we met deze dingen bezig zijn zonder de beleving in een kinderlijk geloof: Uw brood zal zeker en uw water gewis zijn! Hij geeft het Zijn beminden als in de slaap.

Met broederlijke groeten en de wens toch eens in een persoonlijk gesprek D.V. met elkaar van gedachten te kunnen en te mogen wisselen, besluiten we dit schrijven.

Namens de kerkenraad

de scriba 

Saint-Ambroix, 12 april 1975

Geachte br. en andere broeders van de kerkenraad van de Chr. Geref. Gemeente in Ned. te Delft

Hartelijk dank voor uw schrijven van 29 maart. Ik geloof dat we echter nu al uit onze korte ervaring moeten vaststellen, dat het moeilijk is (omdat we elkaar niet persoonlijk kennen) niet langs elkaar heen te redeneren, waardoor men elkaar moeilijk blijkt te verstaan, alhoewel we wederzijds eigenlijk hetzelfde willen zeggen. Dit is erg jammer, daar de band van vertrouwen dan niet hecht gelegd wordt, terwijl onderling vertrouwen een eerste en ik zou haast zeggen een natuurlijke zaak is. onder hen die in eenvoud en onverderfelijk de Heere hebben leren kennen, onder hen die niet naar hoge dingen staan, maar die zich bij de nederige willen voegen. Met 1 Korinthe 13 zou ik u allen willen schrijven, dat terwijl de liefde niet lichtvaardig handelt, deze liefde, waarvan de apostel schrijft, toch ook lankmoedig is, goedertieren, zich zelf niet zoekt, geen kwaad denkt, maar alle dingen hoopt, bedekt en verdraagt. Wat mij betreft gaan deze zaken toch vóór, als kenmerken, bij alle noodzakelijkheid overigens van zuivere belijdenisgeschriften, tucht enz. Voor het overige is bij ons allen alles, zoals bij Paulus en in de gemeenten, wel erg ten dele, zoals ook in Korinthe. Of het daar een soort 'hervormde volkskerk' genoemd zou moeten worden, of 'de meest zuivere openbaring van het lichaam van Christus', ik weet het niet. Er mankeerde daar in elk geval nog al het één het ander aan. Toch adresseert Paulus zijn brieven aan hen, o.a. schrijvende: "aan de gemeente Gods, die te Korinthe is, (enz.), met allen, die de naam van onze Heere Jezus Christus aanroepen in alle plaatsen, beiden hun en onze Heere! Deze houding treft me zeer, en is troostvol en beschamend. En daar dit alles toch geïnspireerd is door de Heilige Geest, och wat zullen we dan niet geneigd zijn, de hand op de mond te leggen, blind als we in onszelf zijn, tastend langs de wand onze weg, nee Gods weg, te zoeken in alle dingen, en allermeest wel wat betreft de dingen van Zijn Koninkrijk. Dit alles wens ik u in ruime mate toe, dagelijks, wekelijks, en voor de komende tijden, in het leiden van uw nu herderloze gemeente. Hoe hebben wij hier dit alles ook niet evenzeer hard nodig: "Zonder Mij kunt gij niets doen." Daar wij toch niets voor de Heere zijn, moet die diepe afhankelijkheid ons allen steeds weer, en steeds meer verbrijzelen, de eenvoud en de nederigheid zoekende, de geest van oordelen en veroordelen verre van ons te doen houden. Ik weet niet of de belijdenis van La Rochelle een Hollandse vertaling kent, maar weet wel dat de inhoud lang is. Aangaande de tucht meen ik dat vooral en steeds de sleutelen des hemelrijks in de prediking op de kansel terdege gehanteerd moeten worden, in liefde, maar in getrouwheid aan heel het Bijbels getuigenis. Tale Kanaäns of iets modernere uitdrukkingen, dat is vers twee. De mens ziet aan (en hoort aan) wat voor ogen is, God ziet het hart aan. Dat weten we, en daar blijft het bij, gelukkig maar ook. David bad: Laat me dan liever vallen in de handen van de Levende God. Bij Hem is barmhartigheid. Hoe het ook zij, laten we - wederzijds - op zo'n verre afstand van elkaar geplaatst zijnde, elkaar dragen en verdragen, kon het zijn op de vleugelen van het gebed. Onze korte correspondentie is dan toch zeker voor iets goed geweest. (..) Nu voor het moment afscheid van u nemende, doe ik u allen mijn allerbeste groeten en bede toekomen. Gode en Zijn genade in alle dingen bevolen.

Uw toegenegen,

H. van der Veen

Delft, 10 mei 1975

Weleerwaarde ds. v.d. Veen,

Uit de laatste zinnen van uw vorige brief (dd. 12 april) menen wij te mogen afleiden, dat u onze korte correspondentie min of meer als beëindigd wilt beschouwen. Mocht dit zo zijn, dan willen we dat volledig eerbiedigen. Toch voelen we ons gedrongen nog even in te gaan op een aspect uit uw schrijven, namelijk op de vraag, wat nu de inhoud van de liefde zou moeten zijn naar 1 Korinthe 13 en wat de positie van de gemeente in Korinthe was, als we letten op de wijze waarop Paulus in de aanhef van zijn eerste brief de gemeente aanspreekt. Ons inziens is het daarbij niet de vraag of het daar een soort volkskerk genoemd zou moeten worden of de meest zuivere openbaring van het lichaam van Christus, maar ons inziens moeten we de vraag in omgekeerde volgorde stellen: Behoren wij tot een gemeente, een kerk, die de kenmerken draagt van de Nieuwtestamentische gemeenten, ook met betrekking tot de ambtelijke bediening. Het is maar al te waar, dat er nog heel wat aan mankeerde, vooral in de gemeente van Korinthe. Maar een beroep als zodanig op de toestanden in de gemeenten van Korinthe, om daaruit de conclusie te trekken, dat een zondige kerk nu eenmaal onvermijdelijk is, is ons inziens een gevaarlijk misverstand, hetzij een verdovingsmiddel om bij een afwijken, een verval, een afval in de gemeente niet waakzaam te zijn. Het is zo, omdat wij van God afgevallen schepselen zijn, steeds weer zonden zich in de gemeente kunnen openbaren, maar leven we daar nu bij in de geest van: het is nu eenmaal zo? Juist dan is het zeer de vraag of we dan nog wel kunnen en mogen spreken van gemeente van Jezus Christus. Als we de brieven van Paulus voornamelijk die aan Korinthe eens doorlezen, dan valt ons meteen op, namelijk dat het één doorlopende vermaning is, Israël als waarschuwend voorbeeld. Als het gaat over het lied der liefde, dan begint Paulus dit na een passage waaruit de onderlinge na-ijver in de gemeente blijkt. Als we dan ook zouden menen, dat het met het betrachten van de liefde de openbare zonde in de gemeente zou moeten worden bedekt of getolereerd, dan is dit in flagrante strijd met het Woord van de Heere. Een uitnemend voorbeeld van het spanningsveld tussen de beoefening van de liefde in relatie tot de tucht en gerechtigheid vinden we in Daniel 4 vers 19 en 27. De ootmoed van het lied der liefde gaat niet samen met het toelaten van de zonde, zoals dat zich overal aan het verbreiden is. Dan zullen we in de geest van nederigheid, in onszelf en rondom ons, veroordelen alles wat met het Woord en de vreze des Heeren strijdig is. Dan is het elkaar dragen en verdragen, op de vleugelen van het gebed, als het goed is één bede of de Heere Zijn hof weer doorwaaien wil om het spinrag van onze ongerechtigheid daaruit te verdrijven, de kwalijke verontreiniging van ons geestelijk milieu weer uit te zuiveren, en zo de Zon der gerechtigheid weer te doen schijnen in gezin en kerk, en dan kan het niet anders, of de invloeden daarvan zullen doorwerken in staat en maatschappij. Heeft dit in het licht van Gods Woord uw instemming, dan is er een basis aanwezig. Mochten wij niets meer van u vernemen, dan hopen en bidden wij u vurig toe: "De opening Uwer woorden geeft licht." (Psalm 119: 30)

U groeten de broeders kerkenraad van de kleine Chr. Geref. Gem. in Ned. te Delft.

De scriba

Saint-Ambroix, 15 mei 1975

Geachte heer Deijs, en de overige broeders van de kerkenraad der Christelijke Gereformeerde Gemeente in Nederland te Delft

Weer blijkt helaas min of meer misverstand zich voor te doen over wat ik schreef in mijn vorige brief. In dank uw schrijven van de 10de ontvangen hebbende, wil ik toch proberen één en ander te verduidelijken. Allereerst gaat het er mijnerzijds niet om, om onze correspondentie af te breken, maar als het tot een langs elkaar heen praten zou komen, of een soort van polemiek, waarbij het onderling christelijk vertrouwen in het gedrang zou komen, zou dat zeer te betreuren zijn en geen nut hebben. En dat is noch uw, noch mijn bedoeling. Verder: natuurlijk is het niet zo, dat in de naam van een soort verdraagzaamheid (liefde is er eigenlijk de uitdrukking niet voor) de openbare zonden bedekt of getolereerd moeten worden. Kenmerken van een gemeente naar Bijbelse instelling zijn wel degelijk de zuivere ambtelijke bediening van het Woord, tucht en sacramenten. Volledig onderschrijf ik dus al wat u daarover schijft. Antinomianisme wordt in de Schrift steeds duidelijk gelaakt en aan de kaak gesteld. De tegenvoeter is echter: werkheiligheid, volmaaktheidsdrijverij. Beiden uitersten moeten doorzien en geweerd (Voorbeeld van Jezus met de zondares enerzijds, met de farizeeën anderzijds). Wat ik daarmee zou willen zeggen? De tucht omvat slechts de openbare zonden in de gemeente. Noodzakelijk, maar hier is wel alles erg ten dele, en aan de buitenkant (oog van de mens). Wij zijn geen hartenkenners, gelukkig. De tucht in de prediking gaat echter verder, als het goed is, en moet de innerlijke roerselen van ons hart raken. En och, wat blijft er dan van over? "Die een vrouw aanziet, enz. heeft alrede..enz." En die tot zijn broeder zegt "raka" is alrede een doodslager. De openbare zonden betreffen meestal de tweede tafel van de wet, vaak dus in verhouding tot onze naaste. Dit ligt zo in de lijn (ook van het algemeen erkende fatsoen, volgens bepaalde normen in de samenleving: echtbreuk, diefstal, moord, laster enz.) Maar vóór de tweede tafel is er de eerste, en de legio overtredingen ten aanzien van de Heere, Die de nieren proeft, en Die jaloers is op Zijn eer, och waar blijft een mens dan? U spreekt terecht van opgeblazenheid en hoogmoed die wel de eerste zonde zijn te dien aanzien. En waar blijft dan de zelfkennis ten aanzien van alle geboden Gods? Let wel: met u handhaaf ik dus de noodzaak van de tucht in de gemeente, toch weten we dat een zichtbare geïnstitueerde gemeente, nooit hier beneden een zondeloze gemeente zal kunnen zijn. Alles blijft ten dele en zéér ten dele, alhoewel de opzieners hebben te waken op Sions muren en moeten snoeien en kappen, maar met ootmoed en met beving. Steeds dus door prediking en gesprek, als het niet anders kan dan door tucht, maar dit laatste met diepe droefheid en mededogen. Ook wat de prediking betreft, kunt u mij, als zeer eenvoudig modest prediker zijnde, meer rangschikken onder hen die geloven dat de meeste van Gods kinderen op 'evangelische wijze' tot Hem worden gebracht. Ik wil met die uitdrukking zeggen, als het mag gebeuren, door de niet meer te weerstane liefde Gods klein geworden en tot stilstand gekomen. O wonder van genade! En aldus geleid te worden, en dat zij, die door de donder van de Sinaï tot Hem komen, wat ook voorkomt, meestal tot de weinige gevallen behoren. Grote woorden en hoge beschouwingen raken niet vaak de ziel, en kom ik (ouder wordende) hoe langer hoe meer van terug. Maar als de Heilige Geest er in mee mag komen, och wat kan een begenadigde ziel week worden en vermurwd worden en wegvloeien als water op de velden, onder de goedheid en de bemoeiingen van de Heere, juist ook op die wijze in de prediking. Een onderscheidende prediking waarbij men als een apotheker te werk probeert te gaan, om als het kon te mogen behouden. Daar gaat warmte van uit. Ditzelfde geldt m.i. ten aanzien van het schuchter wijfelend toevluchtnemend geloof, hetwelk toch zo dikwijls voorkomt. En ik geloof zelfs, dat zij, die kunnen zeggen met de apostel: "Wij dan gerechtvaardigd zijnde door het geloof" enz. daar eigenlijk niet boven uitkomen, en maar goed ook. Dan wordt en blijft het toch altijd een eeuwig verwonderen, en is alle roem of eigenwaan volkomen uitgeschakeld. En worden we ruim voor een ander, en nauw voor onszelf. (..) Natuurlijk spreken de leidingen Gods in ons leven in dit alles een rol, alsmede ook opvoeding, karakter, levensomstandigheden, enz. Gelukkig oordeelt de Heere steeds juist Zijn oordeel op de allerbeste wetten, zegt de psalmdichter. Dan valt voor mij dat getheoretiseerde over de 'afsnijdende weg'' en de 'rechtvaardigmaking in de vierschaar der consciëntie' weg. Als God het zo laat doorleven door sommigen, maar niet door anderen, de Heere is recht in al Zijn weg en werk. Jammer dat we toch zo ver van elkaar verwijderd wonen, om tot juist begrip en overeenstemming in gedachten te mogen komen, dat gaat per brief zo moeilijk, en is toch een schone zaak, onder hen die in eenheid en waarheid de Heere zouden willen dienen en vrezen. Nee, wijlen ds. Salomons kan ik nimmer vergeten, maar ik spreek van de tijd dat hij nog jong chr. geref. predikant was. Hij was toen geen man van een gemakkelijk karakter (wat ik er zo nog van weet), maar zijn prediking was liefelijk, duidelijk en klaar, uitnodigend, onderwijzend, vertroostend, wat ik als jongeman heb ondervonden. Deze herinneringen binden mij dus op de één of andere wijze nu aan u allen, daar de overleden leraar zich de laatste jaren van zijn aardse loopbaan te midden van u allen heeft bevonden, en heeft mogen getuigen. Zeker, over een tijd van dertig of veertig jaar wel veranderd. Een kind van God en een knecht des Heeren, dat is duidelijk. Dat zal dus met hem ook wel zo gegaan zijn, alsook met u allen en met ons hier. Wat ons betreft des te meer, daar we hier onder zo geheel andere omstandigheden wonen, én werken mogen. Laat ons daarom toch begrip tonen, en dat alle onjuiste gedachten of voorstellingen verre van ons geweerd moge blijven, (waar de boze ons juist zo graag mee wil bespringen, om de onderlinge vrede uit de zielen te verdrijven, en de onderlinge band te bemoeilijken. Het leven is zo kort, de tijd zo ernstig, het verval en de afval zo schrikbarend groot. Waar zouden we moeten blijven, als 's-Heeren hand verkort zou worden? Dan zou het nog voor de verst gevorderde in de genade een totale verkommering worden. Maar Gode zij dank, wij weten het, Hij zal niet verlaten, wat Zijn hand begon. De bede blijft op zijn plaats: "O Levensbron, wil bijstand zenden!" Met deze waarheid voor ogen houdende, neem ik nu weer van u afscheid en doe u mijn welgemeende broederlijke groeten toekomen, en zal het mij steeds aangenaam zijn op die wijze t.z.t. weer eens bericht van u te mogen ontvangen.

Uw;

H. van der Veen.

Delft, 30 juni 1975

Weleerwaarde ds. Van der Veen,

Uw schrijven van 15 mei j.l. hebben wij alweer enige tijd in ons bezit. (..) Wat de eerste helft van uw brief betreft zijn we het geheel eens. Wat de onderscheidende prediking betreft, als het gaat over ieders persoonlijk leven in de vreze Gods, zijn wij dat ook met u eens. Maar daar behoort o.i. iets bij. We bedoelen dit: In Nederland althans zijn nog diverse dienaren des Woords, die preken, hoe God een mens bekeert, wat de gewaarwordingen en ervaringen zijn, enz. Op zichzelf, mits Schriftuurlijk gefundeerd, kostelijk, maar...we leven in een zondige wereld, dus hoort daarbij, hoe we in die wereld (niet van de wereld) hebben te wandelen en te wijzen op de gevaren van het hart, dat geneigd is tot alle kwaad. (..) Toegegeven, veel zaken raken de tweede tafel van de wet. Als het over de eerste tafel gaat is het kwaad geraffineerder. Dan komen we met David tot de uitroep: Maar Heer' wie is de man, die op 't nauwkeurigst kan, zijn dwalingen doorgronden? Was, reinig mijn gemoed van mijn verborgen zonden. David wist dat hij nog zonden verborgen in zich had, die hij nog niets eens kende. Verder over het "Wij dan gerechtvaardigd zijnde door het geloof". Wij menen (en u zult het ongetwijfeld met ons eens zijn), dat de juiste uitleg hier is, dat het hier de hele Levende Kerk betreft, dus ook (en dat is het grootste gedeelte wellicht) die dat niet zo bewust durven getuigen. Velen komen soms lange tijd niet verder dan de tollenaar, waarvan staat: deze ging gerechtvaardigd naar zijn huis. De man besefte daar nog niets van, maar hij had wel verademing. Het getheoretiseer hierover kan ook onze instemming niet hebben, integendeel, we menen dat het vaak zo onschriftuurlijk is. En dat is vaak moeilijk te verwerken, omdat er, wie weet onder zulke predikers nog wel van Gods geroepen knechten schuilgaan. Wat wijlen ds. Salomons betreft, ja wij zijn in de loop der jaren, vooral de laatste jaren, vrienden geworden. Kostelijk waren vaak zijn sermoenen, vooral voor eenvoudigen. Leerzaam en onderhoudend kon hij voor geïnteresseerden over allerhande onderwerpen een Bijbelse visie geven, evenals ten aanzien van de wijsbegeerte en de klassieken, die hij uitermate goed kende. Een man van grote gaven en een rijk talent werd uit ons midden weggenomen. Maar ook, zoals we reeds schreven, een veel verguisde man terwijl hij zijn zonde beweende en beleden had. Van dat hartelijk leedwezen zijn we getuigen geweest. (..) Dat het ons bovenal om Zijn gunst te doen mocht zijn, want een herder zonder de gunst van de Opperherder is niets, maar de Opperherder, desnoods zonder een aardse herder is alles. 

 Met broederlijke groeten, 

ns. de kerkenraad 

De scriba, A. Deijs   

Saint-Ambroix, 5 augustus 1975

Aan de kerkenraadsleden van de Christelijke Gereformeerde Gemeente in Ned. te Delft

Zeer geachte broeders,

De brief van 30 juli j.l. van de hand van dhr. Deijs, heb ik hier destijds in goede orde en dank ontvangen. Het deed mij goed daarin te lezen, dat wij het inderdaad op vele punten uiteindelijk wel eens blijken te zijn. Op een paar punten ga ik nog even in. Aangaande de prediking 'in de wereld maar niet van de wereld' is bij vele rechtzinnige predikers die nog onderscheidend preken m.i. een teveel negeren in positieve zin, van alles wat er toch dagelijks zo in het leven komt kijken. Talloze vraagstukken en onvermijdelijke confrontaties waar de mensen en vooral de jeugd mee blijft zitten. Voor de rest het grote gevaar van de wereldgelijkvormigheid aan de andere zijde. De hedendaagse naamchristen (overal) denkt werelds en handelt werelds, met een beetje (rechtzinnige) godsdienst erbij. In veel kerken wordt het 'van nieuws geboren worden' niet meer gepreekt en niet meer noodzakelijk geacht. De echte vreze des Heeren, die toch het begin van alle wijsheid is, wordt niet meer gekend. De vermenging met de wereld, in allerlei opzichten is fnuikend (Bileam en Balak). Dit alles is hier vooral alles zo in- en in- droevig, en mijn grote smart en zorg! Dan nog: aangaande de rechtvaardigmaking door het geloof; volkomen eens. Het voorbeeld wat u aanhaalde is overduidelijk. Alle eenzijdige op de spits-drijverij dienaangaande is on-Bijbels. De Heere kent degenen die de Zijnen zijn, gelukkig, en voor de rest: die de Naam des Heeren noemt, of aanroept, of belijdt: sta af van ongerechtigheid. U zult al wel gedacht hebben, wat duurt het lang voordat er bericht uit Zuid-Frankrijk komt. Maar in deze zomertijd hebben we het hier zeer druk. Veel winterwerk ligt stil, maar allerlei ander werk is er dan. En dan al die buitenlanders, ook in de diensten, vooral vele Hollanders. Zij weten dat ik zo nodig van alles vertaal, door de Franse dienst heen. Zijn ze hier in de buurt gelogeerd, komen ze weleens in de week koffie drinken. (..) Bijgaand doe ik u de orde van de dienst van de kerkdienst van zondag toekomen. Een chr. geref. organist uit Den Haag bespeelt het kerkorgel. Zij wonen zelf in Leidschendam. Andere chr. geref. mensen uit Rotterdam waren hier al voor het 4de jaar. Verder een hoofdonderwijzersgezin uit Kralingse Veer (Gereformeerde Bond) waarvan de zoon nu kandidaat is tot de Heilige dienst. Ook hadden we hier een leraarsgezin, uit Krimpen aan den IJssel, uit de gemeente van ds. Mieras, oud-gereformeerd. Zo leren al deze landgenoten hier wel de toestanden kennen. (..) Tenslotte nog dit: huurders van ons huis, in de buurt van onze oude gemeente in Calvisson, die daar al 4 zomers geweest zijn en D.V. volgend jaar weer komen, beste mensen van de Gereformeerde Gemeente te Rotterdam (ds. H. Paul), waren ditmaal ook hier hun laatste weekend, want dan slapen ze allen 2 nachten in de zaal achter de kerk hier, eten dan zondags bij ons warm en redden zich dan verder, daar er alles in de temple aanwezig is: keukentje, gas, water, W.C. enz. Zij zijn dan steeds in onze diensten en de zoon luidt de kerkklok, enz. In alles fijne mensen. Dhr. Verwijs is ook zoals u na de oorlog in Nederlands Indië geweest voor drie jaren. Deze had ik laatst over mijn briefwisseling met u gesproken, en direct zei hij: ik wil de groeten wel eens gaan overbrengen. Hij zal dus wel eens met u contact zoeken. Zijn oude vader is daar ouderling. Beste broeders, ik kan mij de zorg over uw kleine gemeente wel voostellen. Toch weten we: alles is in Gods hand veilig, ook bij u. Moge de Heere u bijeenhouden door de hand van de liefde en de eensgezindheid. Gode in alle dingen van harte aanbevolen. Hem kunnen wij al onze noden bekend maken. Met een hartelijke groet dus aan u allen, D.V. tot schrijfs.

Uw H. van der Veen