Verzoek ds. T. Wakker en T. Cabaret

Op 13 januari 1959 werd in Delft een classis-contracta[*] belegd "betreffende de zaak van T. Wakker voorganger van een vrije hervormde gemeente in IJsselmuiden." Wakker had Van Minnen schriftelijk en mondeling laten weten "over te willen komen naar de Christelijke Gereformeerde Gemeenten in Nederland." Hierop had Van Minnen aan Wakker het advies gegeven "om de grondslagen van zijn gemeente grondig te veranderen, gezien die grondslagen bestonden uit acht dwaze onkerkrechterlijke en onschriftuurlijke artikelen en voorts als grondslag te kiezen de Heilige Schrift, de Drie Formulieren van Enigheid en de DKO."  Verder had hij Wakker erop gewezen, "dat het verzoek om toegelaten te worden tot het kerkverband een zaak van de classis is." Maar voordat deze zaak behandeld kon worden verscheen er in de pers het bericht dat Wakker overgekomen was naar de Christelijke Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Gezien het feit "dat over ds. Wakker over het algemeen niet zo gunstig geoordeeld werd en zijn voorbarig bericht overgekomen te zijn" had de kerkenraad van Delft een classis-contracta aangevraagd uit zorg "de naam van de gemeenten niet onnodig in opspraak te brengen." Besloten werd om deze predikant niet te accepteren binnen het kerkverband. Dit niet slechts "vanwege zijn voorbarige berichtgeving en kerkelijke leven waarin nog eens justitie te hulp geroepen moest worden", maar vooral op grond van zijn brochure: 'De bekering van een Urker visser, zijn roeping tot leraar, zijn uittreden uit de Hervormde Kerk. In deze brochure kwamen vooral rond zijn roeping tot predikant, "zoveel onschriftuurlijke en visionaire dingen voor" dat het voor de classis een zaak was die direct kon en moest worden afgewezen. Een tweede verzoek kwam van T. Cabaret, "voorganger van een bijeenkomst zonder kerkenraad, zich noemende Oud Hervormde Gemeente", om in het verband van de Christelijke Gereformeerde Gemeenten in Nederland te worden opgenomen. Dit verzoek werd door twee bestuursleden van genoemde bijeenkomst naar voren gebracht vergezeld van een uitgebreid schrijven over de belevenissen van genoemde predikant: hoe deze uit het verband van de Gereformeerde Gemeenten werd gezet, huns inziens ten onrechte. Naar aanleiding van een onderzoek dat verricht werd door de predikanten Salomons en Van Minnen wilde men ook op dit verzoek niet ingaan.

Tweede contact ds. H. Visser Mzn. 

In mei 1959 ontstond opnieuw contact met de Rotterdamse predikant Visser Mzn. Van Minnen bracht hem een bezoek en de kern van het besprokene werd bevestigd in een persoonlijk schrijven. Op 8 juni 1959 schreef Van Minnen het volgende aan Visser: 

Am. fr-que

Nu, na onze ontmoeting te Rotterdam, 't een en ander is bezonken, zijn mij gedachten over wat we met elkaar besproken hebben aldus:

A. Dat je erkent fout gehandeld te hebben betreffende de kerkrechtelijke zijde; en dit belijdt of belijden wil ter plaatse en in de gemeente waarin dit geschied is, kan ik niet anders dan aimabel vinden,
B. Dat je betreffende het z.g. tweeërlei geloof, je visie daarop wat te scherp of onjuist hebt geformuleerd en dit erkent of wil erkennen. Met echter de interpretatie van tweeërlei reactie t.o.v. de werking van het zaligmakend geloof in zijn ontdekkende en in zijn vertroostende kracht in het hart) vind ik ook zeer aimabel.
Maar het eventueel terugkeren naar de Christelijke Gereformeerde Kerk (al was het na een volledig rehabiliteren van jou): nee dat geloof ik niet dat dit de weg zou zijn. en ge dan zoudt handelen naar Gods Woord en tot vrede van je ziel.
Ten opzichte van A en B kan ik me voorstellen, dat je daarover vrede hebt en wil zelfs van harte geloven, dat dit de weg is, die je bewandelen moet of reeds bewandelt.
Maar ten opzichte van C geloof ik niet, gezien wat de Christelijke Gereformeerde Kerk thans is, en daar terugkerend, ge daar vrede zult hebben. Als je tenminste je prediking, sacramenten -bediening en tucht wilt uitoefenen naar Gods Woord en dies naar de beginselen der Reformatie in dat Woord geopenbaard. (Al is het onzerzijds nog zo gebrekkig). Als je dit werkelijk nog maar zoudt proberen naar het echt christelijk gereformeerd beginsel ('t Bijbelse) eertijds nog bij Schotel, Van der Vegt (oude) en Van Brummen b.v. dan sta je zeker spoedig weer naast deze kerk, die dit alles losgelaten heeft, hoewel ze luidt predikt de pretentie van Calvijns leer enz. te hebben (Kremer). Gezien alles wat je hoort en leest, vind ik van het waarachtig Chr. Geref. beginsel naar Bijbels-reformatorische geest, niets terug."[*]
Br. Visser, mijn opinie is: dat ge schriftelijk (desnoods mondeling) de kerkenraad zoudt schrijven t.o.v. A en B fout te zijn geweest. A. de kerkrechtelijke zijde en B. t.o.v. de formulering en even ter ver gestelde visie van het geloof, maar de inhoud, zoals we die bespraken, handhaaft. Trouwens zijt ge wel bij machte dit te formuleren, zoals je dit het duidelijkst lijkt. En overigens te kennen geven, mondeling of schriftelijk, het met de gang van zaken in de Christelijke Gereformeerde Kerk in 't geheel niet eens te zijn, noch in prediking, bediening der sacramenten en handhaving der tucht.. (..)
"Versta nu verder heel goed, dat dit mijn gedachte over je zaak is. Dus dat jou mede-ambtsbroeder goed weet (en ook niet wenst) geen pretentie te hebben jou te decreteren hoe het moet. Alleen wil ik in volle oprechtheid zeggen: Overweeg deze gedachten van mij. Van een die veel, heel veel in de Chr. Geref. Kerk heeft meegemaakt en nog immer duidelijk ziet, dat ze op een hellend vlak snel naar beneden gaat en net als jij door Gods genade Bijbels Chr. Geref. is in hart en nieren en het door die zelfde genade hoopt te blijven; en om dat te blijven: er uit is. (..)
Voel je er soms iets voor (geheel vrijblijvend) toch eens zeer openhartig met elkander hierover te spreken en met mijn medeouderling A. Langstraat over wien ik u sprak; een godvrezende; zeer ontwikkelde en met gaven versierde ouderling, waar je op aan kan; ook waar het moet: op zwijgen, niet officieel; noch pers ruchtmakend (..) Gevoelt ge tevens ook, dat als we de Heere hebben te volgen en mogen volgen; dat we dan veel moeten loslaten; en weinigen zullen vinden die het werkelijk om Hem en de naaste te doen zijn? Wel zo velen, die veel weten, behalve in waarheid, wie God is en wat een arm zondaar is. En omgekeerd ook zo velen, die alles weten van God en de mens, maar buiten het Woord en de Heilige Geest.
Waarde vriend en broeder, we leven in de tijd van de steeds sterkere openbaring van de antichrist, antikerk en antichristenen: geleid door de geest van de Anti-christ. Ja nog gevaarlijker, die geest die van de Anti-christ, die zich openbaart als de pseudochrist.
Overigens kunnen we getuigen, dat de Heere weet, dat mijn begeerte is naar Zijn Woord alleen te handelen, niet uit- en naar het vlees van welke mens of zich noemende christenen ook. En niet te zwichten voor een kerk, die bijna 100% naar en uit en voor het vlees denkt, predikt en handelt. Ik meen en geloof, dat dit toch ook uw gevoelen is?" (..)
Met hartelijke groeten, ook aan je vrouw en wederkerig van mijn vrouw. God is alles bevolen; bijzonder in deze zaken.

Je vriend en broeder, J.G. v. Minnen

Visser antwoordde per brief op 10 juni 1959, waarbij hij aanvankelijk instemde met het geschrevene, maar kort daarop weer terug kwam, met de mededeling "dat hij nog ten volle voor zijn rekening nam, hetgeen hij neerschreef in zijn gewraakte preek Elia bij de Horeb. Deze preek had als ondertitel: 'Een Schriftaankondiging van de naderende oordelen, alsmede een praktische uiteenzetting van het goddelijk geloof der wet en het zaligmakend geloof des evangelies.' In zijn schrijven stelde hij opnieuw enkele vragen over de positie van ds. Salomons. Van Minnen beantwoordde dit schrijven uitvoerig, maar nu volgde geen enkele reactie meer. In diens optreden bleek, dat Visser anders van aard en zin was als zijn collega Van Minnen. Met name door diens tweesporenbeleid om enerzijds een nieuw kerkverband te vormen en anderzijds pogingen te doen weer tot de Christelijke Gereformeerde Kerken terug te keren.

Besprekingen met vrijgemaakten hervat 

Vrijdag 12 juni 1959 hebben deputaten voor "Eenheid onder de Geref. Belijders", benoemd door de Generale Synode der Chr. Geref. Kerken van 1956 en die "voor de samenspreking met de Chr. Geref. deputaten", benoemd door de Generale Synode van de Geref. Kerken in Nederland, gehouden te Bunschoten-Spakenburg 1958/59, elkaar ontmoet te Utrecht. De vergadering werd gepresideerd door de waarnemend voorzitter van Chr. Geref. Deputaten, Prof. W. Kremer. Bij de begroeting van elkander sprak Prof. W. Kremer er zijn vreugde over uit, dat de in 1951 afgebroken samensprekingen nu werden hervat. De voorzitter der Geref. Deputaten, ds. J. van Bruggen, betuigde hiermede instemming, en wees op de overweging der synode van Bunschoten-Spakenburg, dat samenspreking geen doorgang mag geven aan een verkeerde oecumenische geest. Hij sprak hierbij uit, dat begeerd werd een samenspreking, die uiting van de erkenning van het gebod des Heeren, dat hen, die één geloof belijden, roept elkander aan te nemen. De Chr. Geref. deputaten wensten eveneens een samenspreking in bedoelde zin.

Synode 1959

De Generale Synode van de Chr. Gereformeerde Kerken heeft zich te Rotterdam bezig gehouden met de kwestie van de nieuwe vertaling van de Bijbel van het Nederlands Bijbel Genootschap. De Particuliere Synode van het Zuiden had een instructie ingediend, die inhield, dat zolang de Nieuwe Vertaling niet op haar betrouwbaarheid en bruikbaarheid was onderzocht zij niet mag worden gebruikt in de eredienst, ook niet naast de Statenvertaling. Tijdens de bespreking keerden ds. M. Baan uit Dordrecht en ds. H. C. van der Ent uit Rotterdam-West zich tegen de Nieuwe Vertaling. Prof. dr. B. J. Oosterhoff uit Apeldoorn zette daartegenover uiteen dat de Nieuwe Vertaling van de Bijbel vaak veel juister is dan de Statenvertaling. Men moet als men bezwaren inbrengt, aldus spreker, die op de Heilige Schrift gronden. Een onderzoek van jaren heeft spreker doen concluderen dat in de Nieuwe Vertaling niet één tekst is te vinden die met het woord van God in strijd zou zijn. De emeritus-hoogleraar Prof. L. H. van der Meiden uit Den Haag, die deel heeft uitgemaakt van de vertalingscommissie van het NBG, wees er op, dat de Nieuwe Vertaling zo zuiver mogelijk weergeeft wat de Heilige Geest aan de kerk schonk. Hij adviseerde tot aanvaarding van de voorstellen der commissie. De rapporteur, ds. J. H. Velema uit Apeldoorn gaf toe dat de commissie met een compromisvoorstel gekomen was. Verschillende ingebrachte bezwaren wees hij echter van de hand. De commissie had haar voorstel enigszins gewijzigd en de synode heeft tenslotte besloten in dit stadium geen beslissing te nemen over het al of niet vrijlaten van de Nieuwe Vertaling in de eredienst, maar te blijven bij het besluit van de synode van 1857, die de Statenvertaling invoerde. Aan de kerken zal worden verzocht tegen de Nieuwe Vertaling bestaande bezwaren uiterlijk februari 1961 in te zenden.

Pier de Groot (1876-1959)

Aan de Centrale Kerkvoogdij der Ned. Herv. Gemeente te Delft

Delft, 27 mei 1960

Waarde broeders

Namens de kerkenraad der Chr. Ger. Gemeente te Delft, richten wij ons tot u met het volgende: de diensten van genoemde gemeente worden tot op heden gehouden in de benedenzaal van het wijkgebouw 'De Open Deur' aan het achterom 88. De gestadige groei der gemeente noodzaakt ons om te zien naar een grotere vergaderruimte, welke wij menen te kunnen vinden in het gebouw 'Philaletus.' Dit gebouw hebben wij door omstandigheden enkele malen moeten gebruiken, waarbij ons is gebleken, dat de zaal wat capaciteit betreft wel aan onze eisen voldoet. Het interieur is echter van dien aard, dat gesproken kan worden van een verwaarloosde toestand. (..)

Op advies van uw secretaris/penningmeester richten wij ons thans tot u met het verzoek zodanige voorzieningen te treffen, dat de zaal voldoet aan de eisen, die redelijkerwijs aan een kerkzaal mogen worden gesteld. (..)

Mocht u aan ons verzoek kunnen voldoen, dan zouden wij de zaal contractueel op dezelfde voorwaarden als de zaal in De Open Deur wensen te huren voor de periode van b.v. 5 jaar. Daar ook de warmte ons noopt naar andere vergaderruimte om te zien, zouden wij gaarne op spoed willen aandringen, opdat we voordat de warme dagen aanbreken het andere gebouw kunnen betrekken. Uw berichten met belangstelling tegemoetziende, tekenen wij inmiddels.

Ns. de comm. der kerkenraad

Hoogachtend,

J.C. Hille 

Ds. Smits bezoekt ds. Van Minnen in Delft 

In de zomer van 1960 bracht de predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerk van Sliedrecht, ds. C. Smits, een bezoek aan ds. Van Minnen in Delft. Smits was al enige tijd aan het hinken op twee gedachten of hij al dan niet het kerkverband van de Christelijke Gereformeerde Kerken moest verlaten. Op zondag 23 mei 1948 had Smits resoluut vertrek aan zijn gemeente willen meedelen, maar van de daadwerkelijke uitvoering werd hij op het allerlaatste moment weerhouden. Smits vroeg tijdens zijn bezoek aan Van Minnen om N. de Jong in het gesprek te betrekken. Deze predikant die sinds 1952 verbonden was aan de Chr. Geref. Kerk van Katwijk[*], zou  naar de mening van Smits een leidende rol moeten spelen "gezien de grote waardering die vele behoudend christelijk-gereformeerden voor hem hebben." N. de Jong was inderdaad een geliefd prediker, had een gemoedelijke omgang, maar was ook een uiterst zakelijk man die met vaste hand ergens leiding aan kon geven.[*] Bij een eventuele uittreding zou N. de Jong zeker betrokken moeten zijn, aldus Smits.

Bezoek aan ds. N. de Jong in Katwijk

Naar aanleiding van het bezoek van Smits besloot Van Minnen zijn jeugdvriend in Katwijk op te zoeken. Deze ontmoeting vond plaats in juni 1960. De ontmoeting met De Jong was bijzonder hartelijk. De Jong bleek het op vele punten met Van Minnen en Smits eens te zijn. Een breuk met de Christelijke Gereformeerde Kerken zou uiteindelijk onvermijdelijk zijn. Heel concreet werden tijdens deze gesprekken voorbereidingen getroffen. Van Minnen helderde naar tevredenheid zijn optreden met betrekking tot de herbevestiging van Salomons op. Dan lijkt er niets meer in de weg te staan.  

Gesprekspunten

Nog dezelfde maand kwam Smits opnieuw naar Delft om poolshoogte te nemen. Het korte resume van het besprokene met ds. N. de Jong en ds. C. Smits was als volgt:

1. We vliegen als bezwaarde christelijk-gereformeerden allen uiteen.

2. De behoudende gemeenten lopen gevaar immuun gemaakt te worden voor de Schriftuurlijk-bevindelijke prediking (voorbeeld genoemd van o.a. Haarlem-Centrum).

3. Om tot stappen te komen niet blijven staren op 'en bloc' [allemaal te samen]. En bloc is wel mogelijk, maar dan met behoud van het individuele element.

4. Vanwege druk en laster niet het hoofd in de schoot leggen.

5. De uitgave van een persorgaan.

6. De opleiding van dienaren des Woords.

7. De herbevestiging van ds. Salomons door ds. van Minnen.

8. De nood waarin met name de levende Kerk verkeert moet een schreeuw om ware oecumene veroorzaken. Niet om grootheid maar om God en elkaar.

9. Voorzichtigheid als de slangen en oprechtheid als de duiven is geboden. 

Bezoek aan ds. F. Bakker in Driebergen

Hierna vond een gesprek plaats tussen Van Minnen en F. Bakker in Driebergen. Deze geliefde predikant is acht jaar predikant geweest in de Christelijke Gereformeerde Kerk van Huizen en Driebergen. Oorspronkelijk was hij  aangesloten bij de Gereformeerde Kerk van Yerseke. Later sloot hij zich aan bij de Gereformeerde Gemeenten. Bakker werd ten tijde van ds. A. Gruppen (1886-1955) lid van de Christelijke Gereformeerde Kerk van Biezelinge. De begeerte tot het predikambt werd hem opgelegd. Hij was verlegen en bescheiden van aard, maar de studie in Apeldoorn schrok hem niet af. Helaas werd hij de eerste keer afgewezen. De tweede keer mocht hij zijn studie wel beginnen. Bakker had niet zo veel sprekersgaven en moest hard werken voor zijn studie. In 1956 werd hij de opvolger van C. den Hertog in Huizen. Tussen Van Minnen en Bakker ontstond een vriendschap. Bakker kon zich in het besprokene met Smits en De Jong vinden en drong er bij Van Minnen op aan om aanwezig te zijn op de a.s. vergadering van bezwaarde predikanten in Rotterdam.

Bezoek aan ds. C. Smits in Sliedrecht

Op 11 juli 1960 bracht Van Minnen een bezoek aan zijn collega Smits in Sliedrecht. Een hartelijk ontvangst volgde hier. De vrouw van Smits stond geheel achter haar man en wees op nood van de jeugd. Smits concludeerde dat er bij De Jong iets was wat hem weerhield. De kerkenraad in Katwijk stond geheel achter hem, maar hij had een stimulans nodig. Smits zou De Jong er nogmaals op wijzen, dat als hij de stap deed velen zullen volgen gezien zijn leer en grondslag. Smits was zelf bereid om spoedig uit de Christelijke Gereformeerde Kerken te treden en gemeenten te stichten op de vele plaatsen waar hij al preekte buiten het kerkverband. Aan De Jong werd door Van Minnen een schrijven gericht, waarin het bezoek aan Smits werd bevestigd en ook een bezoek van Bakker in Delft nadat met deze telefonisch contact was opgenomen over de stand van zaken. Geadviseerd werd nu ten spoedigste te vergaderen, "opdat door uitstel het niet kwam tot een fataal afstel." Smits kreeg een brief met dezelfde inhoud.

Urk

Inmiddels had Urk laten weten op het punt van uittreding te staan. De kerkenraad van Urk wachtte echter op het moment om een eventuele stap gezamenlijk te doen. Maar ondanks de spanning die er heerste en met name op Urk volgde toen een periode van zeven weken stilzwijgen.  

Derde contact met ds. H. Visser Mzn.

De stilte werd doorbroken door een telefoontje van Visser op dinsdag 6 september 1960, waarbij deze zichzelf uitnodigde in de pastorie van Van Minnen. Op woensdag 7 september 1960 kwam de predikant persoonlijk naar Delft om het contact weer te herstellen. Hij nodigde Van Minnen en de kerkenraad van Delft uit voor een samenspreken in Rotterdam-Zuid. Gezien de uitlatingen van Visser "dat Urk ds. Van Minnen bij het doen van stappen betrokken wenste te zien" besloot de kerkenraad van Delft het één en ander te controleren. Op 9 september 1960 werd de kerkenraad van Urk opgebeld waarbij bleek dat dit gerucht op waarheid berustte. 

Geschiedenis CGK Urk

Urk was een gevoelige kwestie. Voordat een groot deel van deze gemeente overging naar de Christelijke Gereformeerde Gemeenten (rondom ds. H. Visser Mzn.) had zich al het nodige afgespeeld. In de Wekker d.d. 21 oktober 1960 gaf ds. J.H. Velema daarop een toelichting. Op Urk bevond zich één van de oudste Christelijke Gereformeerde Kerken. In 1894 was de Christelijke Gereformeerde Kerk hier weer tot openbaring gekomen. De eerste predikant was ds. M. Boer. Een andere geliefde predikant die hier gestaan had, was ds. W.F. v.d. Kodde. Volgens Velema breidde de gemeente zich ten tijde van het verblijf van E. du Marchie van Voorthuysen (1937-1942) behoorlijk uit, maar niet ten goede. Volgens Velema kwamen er allerlei mensen over met nauwelijks kerkelijk besef. Deze kwamen tenslotte ook in de kerkenraad en gingen ertoe over om allerlei vrije predikanten uit te nodigen. Hoe dit verder zij, in de nazomer van 1960 had de kerkenraad  besloten het kerkverband te verlaten en zich te voegen bij de Chr. Geref. Gemeenten rondom ds. H. Visser Mzn mits er een fusie kwam met de Chr. Geref. Gem. in Ned. rondom ds. J.G. van Minnen).

Bezoek aan Urk 

Naar aanleiding hiervan bracht op zaterdag 10 september 1960 de Delftse predikant Van Minnen vergezeld van ouderling A.W. Langstraat een bezoek aan de kerkenraad van Urk.[*] Omdat Van Minnen op Urk als voormalig consulent geen onbekende was, was de ontvangst hier allerhartelijkst. De Delftse bezoekers kregen allereerst uitgebreid het prachtig zojuist gereed gekomen kerkgebouw te zien met bijbehorende pastorie. Hierop volgde een gesprek dat ongeveer vier uur duurde. 

Als eerste kwam naar voren, dat het waarheid was, dat de kerkenraad van Urk vastbesloten was, om op korte termijn uit het verband van de Christelijke Gereformeerde Kerken te treden. Feitelijk was dit al gebeurd, maar de kerkenraad had hiervan nog geen officiële mededeling gedaan aan de gemeente. De kerkenraad stond inmiddels in nauw contact met Visser. De kerkenraad verklaarde zich te willen verenigen met Visser op voorwaarde van een vereniging met de gemeenten rondom Van Minnen. De Delftse gasten probeerden de Urkers in alle talen uit te leggen, waarom het niet zo eenvoudig was om met Visser te verenigen, aangezien deze predikant in 1947 "om een afwijking in de leer" door de classis Rotterdam van de Chr. Geref. Kerk geschorst was en bovendien zijn mening nooit herroepen had. "De afwijking van ds. H. Visser bestond hierin, dat deze predikant leerde, dat men zondag 2 tot en met zondag 6 van de Heidelbergse Catechismus kon beleven zonder het zaligmakend geloof en pas bij zondag 7 sprake was van het zaligmakend geloof." "Dit betekende een regelrechte aantasting van de leer der zaligheid door Gods Woord en de vaderen voorgesteld," zo hielden de Delftse gasten de Urkers voor.[*] Hierop attendeerden Van Minnen en ouderling Langstraat met alle klem "al verliet u om der waarheid wil de Chr. Geref. Kerk, blijf toch bij de [oorspronkelijke] Chr. Geref. leer van Gods Woord en de Drie Formulieren van Enigheid." Aanbevolen werd niet eerder het kerkverband van de Chr. Geref. Kerken te verlaten voordat de vergadering van bezwaarde christelijk-gereformeerde predikanten plaats gevonden zou hebben op 26 september 1960. Tijdens deze vergadering zou Van Minnen erop wijzen "hoe hoog de nood van Urk was" en dat men wilde "dat men kwam tot daden." Besloten werd dat Van Minnen aan de bezwaarde christelijk-gereformeerde predikanten zou meedelen, "dat Urk graag deze toekomst voor de gemeente zou zien." De Urkers drongen er bij Van Minnen op aan, om in een gemeenschappelijke vergadering ook de z.g. 'leer van ds. Visser' nader te bespreken. Deze voorstellen werd door de kerkenraad van Urk unaniem goedgekeurd. 

Brief aan Urk

Na deze ontmoeting met de Urkers werd een brief door  Van Minnen geschreven ter bevestiging van de gemaakte afspraken.[*]  Deze brief werd echter bezorgd op een ander adres en kwam zo in verkeerde handen terecht. De informatie werd gelekt aan het orgaan van de Classis Amsterdam van de Christelijke Gereformeerde Kerk 'Woord en daad' waarna een artikel van M.W. Nieuwenhuijze over de 'kwestie Urk' verscheen. Dit werd in De Wekker van 21 oktober 1960 nog een keer over gedaan door J.H. Velema. Op beide publicaties werd een schrijven door de kerkenraad van Delft opgesteld en naar de betreffende predikanten verzonden, vanwege het geschonden briefgeheim en een verzoek om rectificatie van enkele suggestieve onjuistheden in deze artikelen t.a.v. ds. Van Minnen. Voor het eerste kwam geen verontschuldiging en het tweede bleef uit.

Opnieuw contact ds. De Jong en ds. Smits

Op maandag 12 september 1960 werd door Van Minnen een telefoongesprek gevoerd met De Jong en Smits. Hierbij kwam het volgende aan de orde:

1. Spoedig handelen is geboden om te komen tot de vorming van een kerkgenootschap
2. Ds. Visser zit niet stil en probeert op Urk zijn invloed te doen gelden
3. Urk wenst zich het liefst met de (bezwaarde) christelijk- gereformeerde predikanten te verenigen

Op 13 september 1960 werd tijdens een persoonlijk bezoek aan Smits in Sliedrecht alles nog een keer doorgesproken. Smits stond (zo bleek tijdens dit bezoek) nog steeds helemaal achter een uittreding uit de Christelijke Gereformeerde Kerken.

Gesprek met ds. H. Visser en Rotterdam-Zuid

Op vrijdagavond 16 september 1960 volgde een samenspreken met de kerkenraad van Rotterdam-Zuid, waarbij Visser voorstelde om ''over leven en leer te spreken.'' Hoewel Langstraat hem op de verkeerde volgorde had gewezen, werd tenslotte toch met dit voorstel ingestemd. Uitvoerig werd gesproken over het tweede huwelijk van  Salomons, waarbij Visser het standpunt verdedigde, dat Salomons niet in het ambt zou mogen staan. Na een weerwoord gaf hij aan "wel van mening te willen veranderen."

Urk treedt uit de Chr. Geref. Kerk

Dinsdag 20 september 1960 nam Visser telefonisch contact op met Van Minnen en nodigde hem uit voor een vergadering op vrijdag 30 september 1960. Daarbij deed hij direct het verzoek aan Van Minnen om op 2 oktober 1960 een preekbeurt op Urk te vervullen. Ook nodigde hij Van Minnen en diens vrouw uit voor een informeel samenzijn. Aan de avond van diezelfde dag (dinsdag 20 september 1960) verscheen in de krant het bericht dat Urk uit het verband van de Christelijke Gereformeerde Kerken was getreden, zich verbonden had met de gemeenten rondom ds. H. Visser Mzn. en dat deze predikant bij acclamatie was beroepen. 

Nog diezelfde avond belde Van Minnen met de kerkenraad van Urk met de vraag "of Visser het zo had doen voorkomen, dat de eenwording al een voldongen feit was." Hierop had Urk Visser metterdaad bij acclamatie beroepen. De Urkers waren ontsteld en ontnuchterd toen zij moesten vernemen dat de situatie anders was. De gemeenten rondom Van Minnen konden het met deze gang van zaken onmogelijk eens zijn. Gezien de vreemde gang van zaken besloot de kerkenraad van Delft op 24 september 1960 een brief te schrijven aan Rotterdam-Zuid om de geplande vergadering van 30 september 1960 te laten vervallen. Op 23 september 1960 volgde een telefoongesprek tussen ouderling Langstraat van Delft en ouderling Post van Urk. Het verlangen van samengaan en de teleurstellende houding over de afwijzende houding van de kerkenraad van Delft vanwege 'de leer van ds. Visser' werd niet onder stoelen of banken gestoken. Op Van Minnen werd opnieuw een beroep gedaan om naar Urk te komen om te preken. Ook in de eerstvolgende weken was er nog enkele malen een telefoongesprek. Urk bleef aanhoudend bellen of er toch echt niets iets gedaan kon worden om weer bij elkaar te komen. Hierop werd geantwoord "dat alles wat gepasseerd was, hoe afkeuringswaardig ook, nog wel over het hoofd gezien kon worden, maar dat aan de leer absoluut niet getornd kon worden." Deze situatie duurde voort tot april 1961.

Naar de catechismus is het toch in de gang van het zaligmakend werk van Gods Geest zo, dat in de drie stukken men deze orde stelt: de wet in het stuk van de kennis der ellende, het evangelie van Gods rijke genade in het stuk der verlossing en ten slotte de wet in het stuk der dankbaarheid. Maar aanvaarden de Christelijke Gereformeerde Kerken dat dan niet meer? Ja, voluit schriftuurlijk-confessioneel! Maar niet wat ds. Visser daaronder verstond in 1947 en blijkens zijn eigen verklaring in de samensprekingen in Zuid en in zijn kerkblad nu eronder verstaat. Hij heeft n.l. uitgesproken voluit te handhaven wat hij - en dat was het betwiste punt in 1947 - geschreven heeft in de indertijd teruggenomen en toch uitgegeven preek over "Elia bij den Horeb". De ondertitel van deze preek op de frontpagina luidt: "Een schriftuurlijke aankondiging van de naderende oordelen, alsmede een prakticale uiteenzetting van het goddelijk geloof der Wet en het zaligmakend geloof des evangelies". In de preek van pag. 1-12 vindt u van dit laatste zo goed als niets, maar dan komt van pag. 13-20 de toepassing. Dit is een eigenaardige toepassing, want het is een vrijwel letterlijke zij het dan verkorte weergave van hetgeen te vinden is in het werk van Thomas Boston: "Een beschouwing van het Verbond der genade" waarnaar ds. Visser in deze toepassing dan ook verwijst. Dit werk verscheen in het Engels daar Boston in Etrick in Schotland predikant was, maar werd door Alexander Comrie, predikant te Woubrugge, vertaald en uitgegeven in 1741. Nu mogen we veel waardering hebben voor de "oude schrijvers" voor zover ze Schriftuurlijk-praktisch de rijkdommen van het geestelijk leven hebben beschreven. Maar dat zegt nog niet dat men het met alles bij alle oudvaders voetstoots eens moet zijn! Opmerkelijk is, dat in deze weergave door letterlijke aanhalingen van wat Boston schrijft over het onderscheid tussen het goddelijk geloof der wet en het zaligmakend geloof van het evangelie, ds. Visser er indertijd zo goed als geheel de daarin doorklinkende beschouwing over het Verbond der genade eruit heeft weggelaten. Boston staat n.l. op het standpunt dat het Verbond der genade is opgericht met Christus en in Hem met al de uitverkorenen. Een verbond van eeuwigheid dus en niet een verbond in de tijd opgericht met de gelovigen (Abraham) en hun zaad. Wat wij noemen het uit genade door het geloof waarachtig deel krijgen aan de goederen van het verbond, aan de inhoud van de beloften Gods, dat is bij Boston en in deze beschouwing steeds het inkomen in het verbond. Boston noemt dat een "inhuldigen in het verbond". Maar nu gaat hij in de uitwerking van de weg tot die daad des geloofs, onderscheiden in tweeërlei woord dat men moet leren geloven: de wet en het evangelie. Deze onderscheiding neemt Ds. Visser over. Hij haalt met instemming Boston aan en zegt dat het geloof der wet het zaligmakend geloof niet is. (..) Toch is dit alles een noodzakelijke voorbereiding voor het geloof van het evangelie dat gewerkt wordt door de H. Geest als levendmakende Geest. Als dan op dezelfde pag. gevraagd wordt: waarin bestaat dan het geloof van het evangelie, het zaligmakend geloof, dat met Christus verenigt, hetwelk in het hart wordt gewrocht met het suizen van een zachte stilte en dus mag inwilligen het verbond der genade, tot mijn eeuwige zaligheid? dan worden een viertal zaken genoemd. (..) [Maar] van verschillende kanten komt steeds de vraag waar zit het toch feitelijk op vast dat ds. Visser wil terugkomen in onze kerken en dat men hem nu nog niet aanvaardt? Wel dat zit, en u zult dit nu begrijpen, daar hij openlijk zegt dit alles nog voor zijn rekening te nemen, vast op deze wijze van voorstelling van het geloof en het zaligmakend werk van de H. Geest. Het is niet naar de Schrift noch naar de belijdenis om het stuk der ellende van onze Heidelbergse Catechismus tot het niet-zaligmakend werk van de H. Geest te rekenen. Het is Christus, die door de belofte en gezonden Trooster, het harde en dode zondaarshart door middel van het Woord Gods gaat overtuigen van zonde, gerechtigheid en oordeel, opdat dit levendgemaakte hart getrokken zal worden aan Zijn voeten. Het is niet alleen maar een noodzakelijke voorbereiding, maar een wezenlijk deel van zijn bekering als de verloren zoon uit de gelijkenis tot zichzelf komt: de engelen in de hemel verheugen zich als een tollenaar van verre staande schuldverslagen leert bidden: wees mij zondaar genadig. De wet is niet in het werkverbond gegeven tot verdoemenis maar in het genadeverbond ter behoudenis. Ook het schuldverslagen hart, het waarlijk vanwege zijn zonde bekommerde leven kent de aanvangen van dat geloof dat tot de volheid zal komen in Hem die het gekrookte riet niet verbreekt en de rokende vlaswiek niet zal uitblussen. (..)
I. de Bruyne in: De Wekker, 11 november 1960

Classicale vergadering 21 september 1960

Op de classisvergadering van 21 september 1960 werden de vacaturebeurten geregeld, waar bij die van Drachten enige toelichting volgde. Het kwam aan de orde, dat elke gemeente in de grond van de zaak autonoom is en niet verplicht kan worden zich een predikant te laten opdringen. Uit een rondgang bleek, dat het in Hoofdorp goed ging. In Drachten was er weer toename in het aantal hoorders. Ook in Vlaardingen ging het beter. Aan de pastor van Vlaardingen werden enkele nuttige adviezen gegeven aangaande de prediking. Dit gesprek verliep "zeer hartelijk en broederlijk" waar het ging om het beste voor pastor en gemeente. In Delft "werd 's-Heeren zegen ervaren." 

Vergadering bezwaarde christelijk-gereformeerde predikanten

Intussen werd op 23 september 1960 een uitnodiging ontvangen van de vriendenkring van bezwaarde christelijk-gereformeerde predikanten. Van Minnen werd namens de voorzitter van dit college uitgenodigd om op maandag 26 september 1960 in het Groothandelsgebouw in Rotterdam op hun vergadering aanwezig zijn. Het tijdstip was 13.30. Op deze datum volgde de lang verwachte vergadering van bezwaarde christelijk-gereformeerde predikanten. Toen Van Minnen arriveerde bleek dat de andere broeders er al een dagdeel op hadden zitten. Aanwezig waren: N. de Jong (1899-1980), C. Smits (1898-1994), M.C. Tanis (1929), F. Bakker (1919-1965), D. Slagboom (1926-1997), G. Blom (1905-1992), E. Venema (1922-2003), H. van Leeuwen (1906-1988) en H.C. van der Ent (1918-1997). Vrijwel direct werd duidelijk dat voor de eerder besproken punten met Smits, De Jong en Bakker nauwelijks nog belangstelling bestond. Wel was men geïnteresseerd over de toedracht op Urk en hoe het ging in Delft. Smits merkte op "nu in de mist te zitten." Van Minnen antwoordde hierop "dat het dan hoog tijd werd het roer in handen te geven van de grote Kapitein." Tanis gaf aan dat Huizen als "een mislukking" beschouwd moest worden. Van Minnen haalde hierop het voorbeeld van ds. H. de Cock aan. Slagboom wees op het zoeken naar eenheid. Hij vroeg zich af of Van Minnen wel had mogen uittreden. Venema sloot de vergadering waarbij hij om licht van Boven vroeg. Van Minnen wees hem na afloop op Gods Woord en de Belijdenisgeschriften die wat dit betreft voldoende licht verspreiden. Na afloop gaf Van Minnen aan, dat hij vanaf dit ogenblik zijn eigen koers zou aanhouden. Toch werd hij opnieuw uitgenodigd voor een volgende vergadering.

Maarten Tanis groeide op in een hervormd gezin in Rotterdam. In juni 1944 werd ds. W. F. Laman predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerk te Rotterdam-West. "Zijn prediking en catechese heeft de Heere willen zegenen en mede daardoor is mijn weg verlegd naar de Christelijke Gereformeerde Kerken." In 1946 werd Tanis, zeventien jaar oud, geroepen tot het ambt.

Gerrit Willem Alberts (1886-1961)

Op 29 maart 1961 overleed Gerrit Willem Alberts, geboren op 30 januari 1886 in Voorst. Hij was predikant in Zutphen (1923-1929). Ook in Vlaardingen heeft hij veel ambtelijk werk verricht. "Nooit vergeten wij 't vertoeven aan zijn ziek- en sterfbed" (J.G. van Minnen).

Vierde contact ds. H. Visser Mzn.

Op vrijdagavond 14 april 1961 stelde Visser per telefoon de vraag aan Van Minnen of het mogelijk was zaterdagmorgen 15 april om 10.00 in Delft samensprekingen te houden. Wederzijds zouden ook enkele kerkenraadsleden aanwezig kunnen zijn. Salomons heeft deze vergadering ook bijgewoond. Het thema van het gesprek was: Waarom nog langer gescheiden voortleven? Hierop werd als antwoord gegeven, dat de basis voor kerkelijk samengaan gelegd kon worden, als Visser op broederlijke wijze wil komen tot terzijdestelling van zijn zgn. 'tweeërlei geloof.' De voorwaarde is dat bij een eventuele vereniging dit tot uitdrukking komt, dat men het hierover eens is dat er is naar Gods Woord één zaligmakend geloof is, dat zich richt op wet en evangelie beide. Visser bleek bereid om zijn leer van een 'tweeërlei geloof', ter wille van een eventuele vereniging te herroepen. Ook het tweede huwelijk van  Salomons, waarbij het eerste huwelijk door echtscheiding in 1940 was ontbonden, kwam opnieuw ter sprake. Visser had inmiddels verklaard, dat hem deze zaak naar Gods Woord volkomen duidelijk was, maar ouderling J. van Berkel van de gemeente Rotterdam-Zuid had nogal wat bezwaren en wel op grond van de brieven van Paulus aan Timotheüs. Salomons was bereid deze zaak speciaal voor ouderling Van Berkel persoonlijk verder op te helderen. Wel schreef Salomons in overleg met ds. Van Minnen na afloop een brief aan Visser, waarin deze erop werd gewezen, "dat zolang bepaalde zaken niet voor iedereen helder liggen het geen aanbeveling verdiend al in mei 1961 in breder verband gezamenlijk te vergaderen met het doel tot een fusie te komen." De wenselijkheid van uitstel van de vergadering werd ook benadrukt door ouderling Langstraat van Delft, "aangezien wij ds. H. van Kooten en lerend ouderling J.W. Kloot in het geheel (nog) niet kennen." Na de bespreking met Visser bracht Van Minnen een bezoek aan Van Twillert om hem over het besprokene in te lichten.

Informeel had Salomons inmiddels aangegeven wegens gezondheidsredenen met emeritaat te willen gaan. De kerkenraad van Delft was van mening dat dit punt op de agenda van de vergadering 13 mei 1961 moest komen te staan, "opdat voorkomen zal worden dat de indruk ontstaat, dat dit besluit genomen is om verdere moeilijkheden in het verenigingsproces te elimineren." Door Van Minnen werd op de kerkenraadsvergadering van 28 april 1961 enkele aandachtspunten i.v.m. met een mogelijke fusie ter tafel gebracht. Achtereenvolgens betrof dit: 

1. Het op te stellen perscommuniqué. In de formulering dient de leer van één zaligmakend geloof te worden opgenomen en de geoorloofdheid van een tweede huwelijk door beide partijen, waarbij het eerste huwelijk wettig is ontbonden.

2. De vrijheid van predikanten en gemeenten op vrije zondagen preekbeurten af te spreken. Het beste is tot september de oude regeling te laten gelden en voor te stellen dan over te gaan op 2 verplichte classisbeurten. De overige zondagen vrije keuze. 

3. Het uitstippelen van gedragsregels t.a.v. groeperingen, die predikanten van de Chr. Ger. Gemeenten uit nodigen om te preken. Na enig contact, dit mede ter beoordeling van de classis waarop de predikanten hun contacten behoren te melden, moet van toenadering, toetreding tot de gemeenten sprake zijn. Blijkt hiertoe niet de minste genegenheid, dan is breken van het contact de enige weg. 

4. Partijpolitiek. Dit dient een persoonlijke aangelegenheid te blijven. Uitspraken of bindingen op dit terrein mogen niet worden gedaan. 

5. De uitgave van een orgaan. De redactie van dit blad dient voorzichtig beleid te voeren. 

6. De bekendmaking van de naam: Chr. Geref. Gemeenten

7. Bepaling van de volgende classis 

8. De kassen voor emeriti en docenten voor de opleiding 

9. De wenselijkheid dat het scribaat door twee personen wordt waargenomen, met zo mogelijk één predikant. 

Classisvergadering 13 mei 1961 in Rotterdam

In gebouw Pretoria in Rotterdam werd op 13 mei 1961 een vergadering gehouden met afgevaardigden van beide kerkelijke groeperingen. De opening werd verricht door ds.. Visser met lezing van Handelingen 1: 1-14, waarna hij een kort openingswoord sprak naar aanleiding van het samenzijn van de discipelen tussen Hemelvaart en Pinksteren. "Zij waren verschillend in karakters, maar waren allen ambtsdrager. In het bidden en smeken waren zij één."

Volgens de presentielijst waren aanwezig 39 ambtsdragers waarvan 5 predikanten, 19 ouderlingen en 15 diakenen, t.w. de kerkenraden van Delft met 1 predikant, 3 ouderlingen en 2 diakenen, Gouderak met 3 ouderlingen en 2 diakenen, Hoofddorp met 1 predikant, 2 ouderlingen en 1 diaken, Rotterdam-Zuid met 4 ouderlingen en 4 diakenen, Urk met 1 predikant, 4 ouderlingen en 5 diakenen, Vlaardingen met 1 predikant, 1 ouderling en 1 diaken, Werkendam met 1 predikant en 2 ouderlingen. Ds. Salomons deelde mee machtiging te hebben ontvangen van de kerkenraad van Drachten als consulent te mogen handelen alles overeenkomstig met Gods Woord en de DKO. Het tijdelijk moderamen werd samengesteld uit: ds. J.G. van Minnen (voorzitter), ds. H. Visser Mzn. (tweede voorzitter), ouderling J. van Berkel van Rotterdam-Zuid (1ste scriba), ouderling A.W. Langstraat van Delft (2de scriba), diaken De Boon quaestor.

De voorzitter begon met de opmerking dat om te kunnen, te willen en te mogen verenigen de grondslag moet liggen in de Heilige Schrift, daarnaast de Drie Formulieren van Enigheid en de D.K.O. Wat het vroegere verschil in de leer kon de voorzitter melden dat dit tijdens de bespreking in Delft tot een voor beide partijen bevredigende oplossing had geleid. Ds. Visser voegde als tweede voorzitter hieraan toe dat hij zich geheel kon vinden in de formulering wat het zaligmakend geloof betreft, dat het zich richt op wet en evangelie beide. Wat betreft de DKO lag er een voorstel van Rotterdam-Zuid deze in gebruik te nemen zoals in 1954 door de Christelijke Gereformeerde Kerken was aanvaard met wat kleine correcties.[*]  Ook over 'het reizen met eigen vervoersmiddelen op de dag des Heeren' werd overeenstemming bereikt. Een ander belangrijk punt, was "de geoorloofdheid van een tweede huwelijk van beide partijen nadat het eerste huwelijk wettig is ontbonden." De afgevaardigden uit Werkendam vroegen naar opheldering over deze kwestie. De persoonlijke verklaring van ds. Salomons vond bij alle broeders dusdanige instemming zodat er, ook wat betreft ds. Salomons, er niets meer in de weg stond.  

Akkoord tot fusie 

Nadat Visser opnieuw zijn opvattingen herroepen had en de herbevestiging van Salomons met algemene instemming als wettig was erkend vond een vereniging plaats tussen beide kerkelijke groeperingen onder de naam van Christelijke Gereformeerde Gemeenten. Deze vereniging werd bevestigd door een unaniem opstaan van alle aanwezige 39 ambtsdragers waarvan 5 predikanten t.w. H. Visser Mzn., J.G. van Minnen, H. Van Kooten, G. Salomons, K. van Twillert), 19 ouderlingen en 15 diakenen die samen 8 gemeenten vertegenwoordigden t.w. Urk (700 leden), Gouderak (100 leden), Delft (100 leden), Vlaardingen (70 leden), Hoofddorp (60 leden), Rotterdam-Zuid (500 leden), Drachten (30 leden) en Werkendam (300 leden). Van dit besluit werd een persbericht opgesteld waarin alle aanwezigen zich konden vinden. De kerkenraden zouden de vereniging nog wel ter approbatie aan de gemeenten voorleggen. Het kerkverband stelde zich op de oude grondslag van 1517, 1618/1619 en 1834. Na dit plechtige ogenblik deelde Salomons mee met emeritaat te willen gaan in verband met zijn gezondheid. De volgende vergadering werd vastgesteld op 9 september 1961 waarbij elke gemeente 3 afgevaardigden zou zenden. Als roepende gemeente werd Rotterdam-Zuid aangewezen. Naar aanleiding van een vraag van ouderling A. Bakker van Rotterdam werd de kerkenraden de vrijheid gegeven om alle predikanten binnen het kerkverband uit te nodigen om een preekbeurt te vervullen. De kerkenraad van Urk zou zorgen dat de vereniging publiekelijk en bij de overheid bekend gemaakt werd. Als laatste punt werd aangenomen, dat men zich van partijpolitiek vanaf de kansel zou onthouden, waaruit zou kunnen blijken voor ARP, CHU of SGP te zijn of iets dergelijks. Op 25 juni 1961 preekte Van Minnen in de gemeente van Urk, terwijl Visser een preekbeurt in Drachten waarnam. Omdat op deze vergadering geen tijd was om alle onderdelen die tot volledige instemming zouden kunnen leiden door te nemen, werden deze zaken verschoven naar een vergadering op 9 september 1961. De bereikte eenheid had in die zin dus de status van 'onder voorbehoud.' Op de kerkenraadsvergadering van 25 augustus 1961 werd door Delft besloten, "dat de houding ten aanzien van een al dan niet continueren van het aanvankelijke aangegane verband eerst te bepalen is na afloop van de vergadering, waarbij de vereniging staat of valt met Instructie I van Delft."[*] Ook zou Delft erop aan dringen, dat eerst al datgene zou behandeld worden waar men de vorige keer wegens tijdsdruk niet aan toe gekomen was. Als afgevaardigden werden benoemd: ds. J.G. van Minnen en de ouderling A.W. Langstraat en A. Deijs (primi) en ouderling P. Langstraat en de diakenen J.C. Hille en J. Kieboom (secundi). 

Classisvergadering 9 september 1961

De vergadering van 9 september 1961 gehouden in Rotterdam-Zuid werd geopend door ds. Visser. Hij las 2 Timotheüs 2: 1-12 en bepaalde de vergadering bij het 8ste vers. Visser sprak de wens uit: "Dat dit Evangelie ons mag vervullen, vergeetachtige broeders in het goede. (..) "Christus is Hoofd (..) Paulus ontmoette veel tegenstand. Het kan ook niet anders. Hij schrijft vanuit de gevangenis. Maar Christus is niet meer in de banden. Dit te preken voor Paulus is zijn alles. Het bijkomstige legt hij naast zich neer. Na lijden leven in heerlijkheid. We moeten leren verdragen. Maar als wij Hem verloochenen zal Hij het ook ons doen en daarom dit opwekkend woord tot de afgevaardigden." Verkiezing moderamen: H. Visser Mzn. praeses; K. van Twillert scriba; J.G. van Minnen assessor, permanent quaestor A. Deijs. Hierop werden de notulen goedgekeurd van de vorige vergadering. Ouderling Post (Urk) vroeg zich af waarom in het verschenen persbericht met betrekking op de vereniging behalve 1517, 1618-1619, 1834 het jaartal 1892 niet genoemd was. Verder bleek dat ouderling Van Berkel nog steeds problemen had met de positie van Salomons. Deze werd echter op eervolle wijze emeritaat verleend. Van Minnen confronteerde de voorzitter met een schrijven van zijn hand, waar de inhoud in strijd zou zijn met diens eerdere herroeping. De afgevaardigden uit Hoofddorp deden het voorstel, om de redactie van het kerkblad, dat nu verzorgd werd door ds. Visser, verder uit te breiden. Ter tafel kwamen de instructies die opgesteld waren door de kerkenraad van Delft. Instructie I handelde over het optreden van voorgangers van buiten het kerkverband in de gemeenten en instructie II over het optreden van voorgangers binnen het kerkverband buiten de gemeenten. 

Instructie I De classis besluite niemand in haar gemeenten te zullen laten optreden in de dienst des Woords (onder welke vorm en in welke kwaliteit ook) niet behorend tot het verband.

Instructie II

A. Het voorgaan van onze predikanten (eventueel ook lerende ouderlingen) in groepen of kringen waar geen ambten zijn ingesteld zal niet geschieden dan met medeweten en goedkeuring van de classis. Met dien verstande nl. dat ieder onzer predikanten, die daar voorgegaan zijn, op iedere classis verslag uitbrengen van hun bevinding aldaar en dat, als bij zulk een groepering of kring totaal geen wil of voornemen gevonden wordt om zich aan te sluiten, dan het contact verbroken wordt, als nl. al onze voorgangers daar twee beurten vervuld hebben.

B. Is er wel begeerte, absolute wil en voornemen om de ambten in zulk een groep of kring in te stellen en zich aan te sluiten, maar maakt de situatie dit tijdelijk onmogelijk, dan geve de classis op ieder van haar vergadering verlenging om door te gaan, totdat het blijke, dat er toch geen begeerte, noch wil noch voornemen is, om de ambten in te stellen en zich aan te sluiten.

C. Bij de situatie van B zullen alle voorgangers in regelmatige volgorde optreden, zolang de ambten nog niet zijn ingesteld. Bij de instelling van de ambten en aansluiting geldt: Alleen de verplichte zondagsbeurten zullen vervuld worden en de gevormde gemeente is voor het overige vrij in haar keuze van het aanzoeken van voorgangers.

D. In zulke groeperingen en kringen waar de ambten niet ingesteld zijn, noch tot ons verband zijn toegetreden, zal de zegen voor en na de dienst niet worden uitgesproken. 

Delft, Drachten en Hoofddorp trekken conclusie

Deze instructies werden naar het oordeel van de kerkenraad van Delft niet met veel enthousiasme ontvangen. Met vijf stemmen tegen werden de instructies overgenomen "behoudens enkele gevallen die genegen zijn toe te treden." De namen van J. Verboom uit Kollum en J. Blankespoor vielen, waarbij werd opgemerkt "dat de gemeente van Blankespoor momenteel geen kerkenraad heeft." Naar het oordeel van Delft was het verloop van de vergadering dermate stroef waardoor zij tot de conclusie kwamen "dat moeilijk over eenheid des geestes gesproken kon worden." "Het kerkelijk vrijbuiteren, de onschriftuurlijke meningen en doperse mijdingen zat de groep van Visser zo in het bloed", dat Delft in hun eerste kerkenraadsvergadering na deze classisvergadering informeel het besluit nam "deze fusie ongedaan te maken", maar niet zonder eerst contact op te nemen met de voormalige zustergemeenten "om hen niet voor een voldongen feit te plaatsen." Drachten en Hoofddorp deelden de mening van Delft, maar Vlaardingen wenste zich nader te beraden. Tijdens een vergadering van de kerkenraad van Delft op 15 september 1961 en 22 september 1961 lagen diverse ingezonden stukken op tafel, waaronder een schrijven van P. Huizer, ambtsdrager van de gemeente van Rotterdam-Zuid en ook een brief van Visser. De inhoud van de brief van eerstgenoemde achtte men dusdanig onder de gordel, waarop besloten werd "deze niet meer dan voor kennisneming aan te nemen." Op het schrijven van de kerkenraad van Rotterdam-Zuid waarin Van Minnen werd verzocht op 22 oktober 1961 voor te gaan, was inmiddels geantwoord "dat dit niet mogelijk was, mede gezien de houding van Rotterdam-Zuid tegenover Salomons en ook in verband met de voorgenoemde brief van P. Huizer." De ingezonden brief van Visser gedateerd op 19 september 1961 betrof nieuwe ontwikkelingen rond de Zwolse predikant J. Blankespoor. Deze had tijdens een bezoek aan Visser de wens geuit zich te willen aan sluiten. Visser schreef het volgende aan Van Minnen:

Urk, 19 september 1961

Am. fr. que,
Hedenmorgen heb ik ds. Blankespoor bij mij op bezoek gehad. Het is er nu 'door' dat hij met zijn gemeente bij ons wenst aan te sluiten." Hij zou eerst nog even schrijven naar Delft, om de gehele zaak vlak te krijgen. Wat moeten wij nu doen? Hoe zit het met Drachten? Op de classis vernam ik uit uw mond dat er nog iets lag met Drachten. Is dat zo? Antipathie of sympathie mag ten deze geen rol spelen. Ik zou zeggen wanneer er bij Delft en Drachten en Hoofddorp geen bezwaren zijn tot toetreding, dan behoeft er voor deze zaak m.i. geen extra classis gehouden worden. En om de zaak uit te stellen tot de voorjaarsclassis vind ik ook niet gewenst. Ik zal mij dan in verbinding stellen met de gemeenten Rotterdam en Werkendam en Gouderak en Vlaardingen, en mochten er geen bezwaren zijn, laat men dan aan Urk het mandaat verlenen deze zaak met ds. Blankespoor en zijn gemeente af te wikkelen. Met die ene ouderling te Zwolle is het ook weer in orde gekomen.
Mag ik ten deze even iets van je vernemen?
Met hartelijke groet en heilbede, v.h.t.h.
t.t.

H. Visser

Hierop werd op 27 september 1961 het volgende geantwoord: 

Weleerwaarde ds. Visser, Uw schrijven van 19 september j.l. betreffende ds. Blankespoor en zijn gemeente hebben wij op de kerkenraad doorgesproken. Wij zijn het met u eens dat antipathieën op het kerkelijke erf geen rol mogen spelen, maar u zult het met ons eens moeten zijn, dat afgezien er met ds. Blankespoor in het verband van de Christelijke Gereformeerde Gemeenten in Nederland is gebeurd, toetreden van gemeenten en of predikanten door de brede vergadering i.c. de classis zal moeten worden behandeld. In dit verband vestigen wij uw aandacht, wellicht ten overvloede op artikel 4-3 B van de DKO.

Met heilbede, namens de kerkenraad [van Delft].[*] 

Fusie ongedaan gemaakt

De vereniging werd op 28 september 1961 ongedaan gemaakt door Delft, Hoofddorp en Drachten. Deze gemeenten besloten vanaf dat moment weer te opereren onder de naam van Christelijke Gereformeerde Gemeenten in Nederland. De kerkenraad van Urk reageerde  teleurgesteld. In een korte verklaring opgesteld door de kerkenraad van Delft en medeondertekend door de kerkenraad van Drachten (Th. de Boer ouderling en R. de Boer diaken), door de kerkenraad van Hoofddorp (K. den Breejen ouderling, D.J. Boot ouderling en C. Verbeek diaken) werd vastgelegd: "dat de fusie niet was doorgegaan vanwege het openbaren van onschriftuurlijke meningen, onkerkrechterlijk vrijbuiteren en het subjectivisme met doperse mijdingen." Maar met name de onsympathieke en draaiende houding tegenover Salomons was toch wel doorslaggevend geweest. Wanneer Visser in zijn kerkbode Van Minnen meent te moeten aanvallen bedient deze hem uitvoerig van repliek. "Men heeft mij naar de waarheid gevraagd voor wat in dit artikel [van ds. H. visser Mzn.] staat. Wij wensen de waarheid getuigenis te geven" (..) "Uit alles is helaas gebleken, dat uw methode van doen tijdens de classis Rotterdam, rondom 1947 nog niet veranderd is. We hadden het gehoopt, we wilden het aanvaarden, dat u werkelijk te dien aangaande veranderd waart, te weten in uw leer en leven op het kerkelijke erf." "Gezien alles hadden we neen moeten zeggen op het aanbod van de fusie. Wij hebben het afgebroken, na het onwaarachtige gedoe tijdens de informatieve besprekingen, toen ds. Visser zich met de gemeente van Urk verenigde, zonder er iets van te zeggen. Dit gebeurde op 24 september 1960." "Ons schrijven is geen terugname van onze bezwaren tegen de Chr. Geref. Kerk. Maar om de onwaarheden te weerspreken, ook al zou dat de zaak van de Chr. Geref. Kerk te Urk ten goede komen, of in een helderder licht komen te staan. Ridderlijk zou het zijn als ook t.o.v. de publicaties over ds. Van Minnen in de Wekker en het classicale blad van de classis Amsterdam zou gerectificeerd worden. Maar al zou men het niet doen, hoop ik en wens ik door God en de Heilige Geest der waarheid, de waarheid te dienen. Uiteindelijk gaat het niet om mensenkinderen (Ezechiël) die dominee zijn, maar om Gods eer en heerlijkheid in Zijn Kerk uit alle geslachten, talen en tongen en natiën. Dat ieder levend lidmaat van die GROTE KERK de vrede Gods moge ervaren."[*]

Voorstel Drachten 

Op 9 oktober 1961 kwam er een schrijven van de kerkenraad van Vlaardingen waarin geschreven stond: 

Weleerwaarde en waarde broeders, 

In de voltallige gemeentevergadering van heden werd met algemene instemming besloten te blijven in het verband waar wij momenteel zijn. 

Met broederlijke groeten, namens de kerkenraad. 

N. van Noort

Vlaardingen had hiermee officieel kenbaar gemaakt in het verband rondom Visser te zullen blijven. Diezelfde maand werd een brief ontvangen van Drachten, waarin men aangaf als gemeente aansluiting te zullen zoeken bij het kerkverband van de Gereformeerde Gemeenten en tevens het voorstel om dit gezamenlijk te doen. Aan de Delftse kerkenraad werd verzocht met de Gereformeerde Gemeenten hierover besprekingen te houden. Onverwachts kwam dit bericht niet, want Drachten had deze wens al eerder openlijk en zijdelings aan Salomons te kennen gegeven. De motieven van Drachten waren:

1. De omstandigheden waarin de gemeente verkeert  

2. Het feit dat verschillende leden of belangstellenden die genegen zijn toe te treden vroeger lidmaat zijn geweest van de Gereformeerde Gemeenten. 

Van Minnen zond de brief van Drachten door aan Salomons. Met Salomons werd op 24 oktober 1961 overeengekomen dat er een door de predikanten Van Minnen en Salomons ondertekend schrijven aan Drachten zou worden verzonden, waarin werd meegedeeld, dat er niet aan aansluiting bij de Gereformeerde Gemeenten werd gedacht. De kerkenraden van Delft en Hoofddorp stemden met dit besluit in. [*] 

Delft en Hoofddorp samen verder

Op 20 oktober 1961 stelde de kerkenraad van Delft, bestaande uit A.W. Langstraat, P. Langstraat, A. Deijs (ouderling), J.C. Kieboom en J.C. Hille (diaken) met die van Hoofddorp bestaande uit D.J. Boot, K. den Breejen (ouderling) en Verbeek (diaken) een verklaring op, dat per heden tot penningmeester van de emeritus- en de opleidingskas br. A. Deijs in Delft was benoemd in de plaats van br. A. Th. de Boer te Drachten. Beide kerkenraden spraken hun erkentelijk uit jegens br. De Boer "voor het accurate en trouwe beheer der kassen." Na deze formele handelingen kwam een einde aan de kerkelijke band met de gemeente Drachten in het hoge noorden.[*]

Advies ds. Salomons

Als Delft en Hoofddorp in december 1961 de gebeurtenissen van het afgelopen jaar evalueren, spreekt Salomons de vergadering toe met de woorden: "Dat we beter de versmaadheid van Christus kunnen dragen, dan de opening van Zijn Woord te moeten missen. (..) Broeders neem deze woorden van een oud man eens ter harte: Het moet zo blijven, niet om het in kleinheid zonder meer te zoeken, maar om het in de weg op de knieën te zoeken bij de bewaring van Zijn Woord. Maar als we dat door genade mogen doen, dan gelden ook vandaag de beloften als voor Philadelphia, namelijk dan zal Ik ook u bewaren. Bewaren in de eerste plaats in het uur van de verzoeking en de grote afval waarin wij leven. De Heere geve de genade te mogen beleven in de praktijk, ook van het kerkelijke leven Hem steeds nodig te hebben. Dan doet de Heere bij alle teleurstelling en beproeving ook nog weleens verrassende en verblijdende dingen."

Het kerkverband rondom Visser had een structuur waarin de gemeenten rondom Van Minnen zich niet konden vinden. Zij waren van mening dat het vormen van een kerkverband consequenties moet hebben, ook al gaat dit soms tegen het gevoel in. Terwijl  Salomons de gemeenten Delft en Hoofddorp opriep pas op de plaats te maken, zette het kerkverband rond ds. H. Visser Mzn. volop in op contacten met allerlei kerkelijke groeperingen. De gemeente van Vlaardingen, besloot met haar predikant achter te blijven in het kerkverband rond  Visser. In 1962 werd Van Twillert beroepen door de gemeente van Rotterdam-Zuid uit een tweetal met de hervormde godsdienstonderwijzer Jacob Verboom uit Kollum. Dit beroep nam hij aan en werd hier bevestigd door ds. Visser Mzn.[*]

Ger. Gem in H.V. Sliedrecht naar CGK

Op de te Dordrecht gehouden classicale vergadering van de Chr. geref. kerken werd de Geref. Gem. in Hersteld verband Sliedrecht toegelaten tot het verband van de Chr. Geref. kerken. In Sliedrecht zijn dus thans twee Chr. Geref. Kerken t.w. de kerk aan de Dijk en de kerk in de Middeldiepstraat. De voorganger van de Chr. Geref. Kerk (centrum) ds. C. Smits zal als consulent van de Chr. geref. kerk aan de Middeldiepstraat optreden.

Synode CGK 1962

Op de synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken van 1962 kwam na enige jaren radiostilte opnieuw de vraag van de verhouding van deze kerk ten opzichte van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt ter sprake. Dit naar aanleiding van het besluit van de vrijgemaakte synode van 1958 in Bunschoten-Spakenburg om opnieuw deputaten te benoemen om samen te spreken met Chr. geref. deputaten. De Chr. Geref. synode van 1962 sprak uit, dat het roeping is, te staan naar eenheid. Deputaten kregen opdracht in overleg met gereformeerde deputaten wegen te zoeken die tot wegneming van de geconstateerde verschillen kunnen leiden. Vooralsnog werd staande gehouden "dat er verschillen gebleken zijn met name op het punt van de toe-eigening des heils, en met betrekking tot de hantering van het gereformeerd belijden omtrent de kerk." Echter een half jaar na deze synode kwam het bericht dat men elkaar in Eindhoven toch had kunnen vinden. "Door eenstemmigheid in de gezonde leer, besloot men tot kanselruil en het openstellen van de avondmaalstafel voor elkanders leden." Tegen dit besluit wordt protest aangetekend door behoudende kerkenraden zoals in Alphen aan den Rijn. Zij wijzen op het verschil in prediking tussen beide kerken. De vrijgemaakten deden echter een dringend appèl op de Chr. Geref. synode om uit te spreken dat het verschil m.b.t. de toe-eigening des heils gelegen is binnen het raam van de belijdenis. Zij waren niet overtuigd van het feit dat het om een wezenlijk verschil zou gaan wat de belijdenis aangaat.

Vlissingen

In augustus 1962 werd een schrijven uit Vlissingen ontvangen waarin belangstelling getoond werd voor het vervullen van een preekbeurt door Van Minnen. Na enige tijd kwam het tot een gesprek met deze afdeling die onder leiding stond van ene br. de Ridder. Op 20 september 1962 brachten de broeders kerkenraad van Delft tevens een bezoek aan Salomons in Terneuzen terwijl passant nog een bezoek werd afgelegd bij de familie Stoffels-Risseeuw uit Zaamslag waarbij deze broeder zijn onbehagen kenbaar maakte over de ontwikkelingen in het kerkelijke leven.

Invloed van de vrouw in de gemeente

Op 23 oktober 1962 sprak ds. Van Minnen in Delft voor de zusterkring 'Dienende Liefde' over het onderwerp "De invloed der vrouw in de gemeente" [d.i. de positieve betekenis van de vrouw in de kerkelijke gemeente].[*] "Een biddende vrouw in het verborgene is voor God aangenamer en zal de gemeente, de Kerk des Heeren, meer tot zegen zijn, dan dames op de preekstoel en in de ambtsbanken in een formaat als dat van de mondaine wereld." Dat er veel gebed zij om moeders die de Heere vrezen. De gezinnen zijn toch de cellen, waaruit de maatschappij en ook de kerk wordt opgebouwd. Als dan de kerk en de maatschappij er zo grauw en verworden uitziet, wat mankeert er dan aan de opvoeding? Aan de opvoeders in de gezinnen en op de scholen en op de kansels - de goeden niet te na gesproken. De bede van de bekeerde (niet afbekeerde) Jeremia: "Bekeer mij, zo zal ik bekeerd zijn, want Gij zijt de HEERE mijn God" en HEERE, bekeer ons tot U, zo zullen wij bekeerd zijn." Zij of worde dit onze bede. Vrouwen en moeders zijn vaak ambtsdrager in het bijzondere ambt tot grote zegen geweest. Aquila met Priscilla zijn vrouw, waren het die Apollos, een welsprekend man, machtig in de Schriften en vurig van geest, lerende naarstiglijk de zaken des Heeren - deze twee legden hem (Apollos) de weg Gods nauwkeuriger uit (Handelingen 18). En denk aan Monnica, de moeder van Augustinus, die het antwoord kreeg van een kerkvader: Een kind van zoveel gebed en tranen kan niet verloren gaan. En zal ik u vertellen van die eenvoudigen, die zoveel dienst verricht hebben - liefdedienst in het Koninkrijk Gods? In het Oude Verbond, in het Nieuwe Verbond? Hebt u ze zelf gekend en kent u er nog? Als diamanten van Gods genade schitterden zij. Zelf zagen zij die schittering niet, wanneer zij in liefde dienden, zonder te dingen naar het bijzondere ambt"

Vlaardingen terug?

Op 19 januari 1963 vond een kortstondige toenadering plaats door de voormalige zustergemeente van Vlaardingen waarbij men de schijn wekte in te stemmen met een terugkeer naar de Christelijke Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Deze toenadering vond plaats op het moment toen contacten ontstonden met een neef van ds. P. Overduin, predikant van de Gereformeerde Gemeente in Hersteld Verband in Rotterdam-Kralingen.[*]

Leendert Huibert van der Meiden (1882-1962)

Op 24 november 1962 overleed in Den Haag Leendert Huibert van der Meiden. Zijn plaats en betekenis binnen de Christelijke Gereformeerde Kerk(en) was groot. Hij werd op 20 april 1882 geboren in Hazerswoude. Als jongen kwam hij in aanraking met een prekenbundel van Jodocus van Lodenstein. Een preek over Ezechiël 37: 8 werd het middel tot zijn bekering. "Het licht van Gods Woord viel onder de leiding van de Heilige Geest over eigen hart en leven. Hij werd aan zijn verloren staat ontdekt. Het schuldbesef ontwaakte bij het zien van Gods rechtvaardigheid. De droefheid naar God werd in zijn verbrijzeld hart geboren. Er rees een bidden op uit de diepten van ellende, een noodkreet van het nieuwe leven. Er was een honger naar Gods Woord gewekt, Gods hand leidde hem naar Den Haag. In de Snoekstraat stond de Eben-Haëzer kerk, waarin hij neerzat onder de prediking van ds. J. Wisse (Czn.). Hier vond Leendert wat zijn jonge ziel smachtend begeerde. Het Woord Gods was hem bij aanvang tot veel vertroosting. Welk een genade werd aan zijn zielsoog ontdekt! Maar door het ontdekkende werk van de Heilige Geest werd hij dieper in het schuldvraagstuk ingeleid. Al meer werd verstaan dat wij van nature midden in de dood liggen. In die dagen leerde hij met David: Ik lag gekneld in banden van de dood, daar d' angst der hel mij alle troost deed missen. Ik was benauwd, omringd door droefenissen, maar riep de Heer' dus aan in al mijn nood. Och Heer' och wierd mijn ziel door U gered! Maar ook: 'Toen hoorde God!'. Het was onder de prediking van ds. J. Wisse, die het Woord bediende: 'En Zich omkerende, zag Petrus aan.'[*]

Contacten met Ger. Gem. in hersteld verband 

Daniel Christiaan Overduin Jzn. woonachtig in Sliedrecht, geboren op 23 februari 1935, verscheen op de kerkenraadsvergadering van 26 november 1962 in Delft. Overduin had binnen de Gereformeerde Gemeenten in Hersteld Verband preekconsent. Een mogelijkheid tot een eigen preekplaats was er voor hem niet, omdat beide gemeenten een eigen predikant hadden. In verband met de ziekte van ds. P. Overduin ging hij regelmatig in diens gemeente in Rotterdam-Kralingen voor. De predikant van Sliedrecht, ds. J. Overduin, was in 1957 met emeritaat gegaan, en de gemeente van Sliedrecht werd in 1962 toegelaten tot het kerkverband van de Christelijke Gereformeerde Kerken. Br. D. Chr. Overduin was lid van de Christelijke Gereformeerde Gemeente van Rotterdam-Zuid (ds. Visser Mzn.) waar hij om toelating tot het predikambt verzocht. Hier werd hij naar zijn gevoel "wegens gebrek aan vooropleiding" op een zijspoor gezet. Nu had hij zich gewend tot ds. Van Minnen. De kerkenraad van Delft schreef br. Overduin, die hiertoe zelf de wens te kennen gegeven had, in november 1962 als lid van de gemeente Delft in. Op een classicale vergadering van 10 december 1962 werd br. Overduin "op eenvoudige wijze onder leiding van ds. G. Salomons onderzocht naar roeping en genadestaat." Geen van de afgevaardigden bleek bezwaren te hebben br. Overduin te aanvaarden. Op 4 januari 1963 werd bekendgemaakt: "dat de heer D. Chr. Overduin van Sliedrecht met een preekconsent hem verstrekt door de Gereformeerde Gemeente in Hersteld Verband overgekomen was naar de Christelijke Gereformeerde Gemeenten in Nederland om voor dit kerkverband verder opgeleid te worden tot de bediening des Woords en der sacramenten."

Op 21 februari 1963 werd ds. Van Minnen door de kerkenraad van de Gereformeerde Gemeente in Hersteld Verband in Rotterdam uitgenodigd om op 17 maart in deze gemeente voor te gaan. Men sprak de hoop uit "dat het alles mocht leiden tot samenbundeling van de gemeenten." Van de predikant van deze gemeente, ds. P. Overduin[*] die in 1946 zijn vader ds. D.C. Overduin (1875-1946) als predikant was opgevolgd, ontving ds. van Minnen een brief, waarin deze verklaarde: "genezen te zijn van zijn verlangen om naar de Christelijke Gereformeerde Kerken over te gaan." Ds. Van Minnen ging tijdens de ziekte van ds. P. Overduin in Rotterdam voor. Met ds. Van Minnen werd afgesproken, dat wanneer ds. Overduin was hersteld er verdere besprekingen gevoerd zouden worden. 

Op 1 maart 1963 werd in Sliedrecht door bezwaarde christelijk-gereformeerde predikanten en ambtsdragers een vergadering gehouden waarop besloten werd "een blad uit te brengen om daardoor te trachten de eenheid te bevorderen, opdat geen onverantwoordelijke stappen zouden worden gedaan, wat tot afbreuk zou kunnen leiden van het kerkelijke leven."

Einde contact Ger. Gem. in Hersteld Verband

Op 23 maart 1963 verklaarde br. D. Overduin in een brief persoonlijk gericht aan ds. Van Minnen dat hij de visie op 1 Korinthe 11, zoals die gedeeld werd binnen de Christelijke Gereformeerde Gemeente in Nederland, zag als "een terugkeer tot de ongoddelijke en oudwijfse fabelen uit 1 Timotheüs 4: 7." Over de inhoud van deze brief volgde in aanwezigheid van de kerkenraad van Delft op 20 juli 1963 een gesprek, waarbij br. Overduin erkende dat hij in zijn schrijven over de schreef gegaan was. Met de waarschuwing van ds. Van Minnen, "dat het een karaktertrek is van de Overduinen om hun spotlust te laten botvieren" ging br. Overduin heen in tweestrijd, want hij wilde wel erkennen dat hij door predikanten, kerkenraad en gemeenteleden -voor zover hij hiermee in aanraking geweest was-, tot nu toe "altijd eerlijk en met liefde" was behandeld. Voor de waarschuwing van ds. Van Minnen en verdere raadgevingen betuigde br. Overduin zijn spontane dankbaarheid.[*]

Op 2 juli 1963 schreef Delft aan de scriba van de Gereformeerde Gemeente in Hersteld Verband in Rotterdam een brief waarin zij herinnerd werden aan het feit dat zij in februari 1963 contact hadden gezocht met de Christelijke Gereformeerde Gemeenten in Nederland, waarbij de wens was uitgesproken: "Onder de zegen des Heeren te mogen komen tot samenbundeling van de gemeenten." 

"Na het schrijven van uw scriba d.d. 20 februari j.l. werd door onze predikant ds. Van Minnen met u overeengekomen, dat verdere stappen, zo mogelijk, zouden worden uitgesteld, tot u leraar zou zijn hersteld, omdat deze zo gaarne persoonlijk tegenwoordig zou zijn. Aangezien wij vernamen, dat ds. Overduin inmiddels in uw midden is teruggekeerd en wij van u nog niets vernomen hebben, hebben wij gemeend u de hand te moeten toesteken, teneinde het uitgestelde contact te hervatten.

Hierop werd door Delft op 16 juli 1963 het volgende schrijven ontvangen van de scriba van Rotterdam-Kralingen br. H.C. van Heemst: 

Waarde broeders,

Uw schrijven hebben wij ontvangen. Inderdaad hebben wij op 20 februari j.l. in onze brief aan uw voorganger de weleerwaarde ds. Van Minnen, de wens uitgesproken, dat onder de zegen des Heeren uit die stap nadere bundeling onzer gemeenten mocht voortvloeien. Wij schreven in bovengenoemde brief ook over de wenselijkheid van een nadere kennismaking, uiteraard ook in de prediking met ds. Van Minnen en naar aanleiding hiervan delen wij u mede, dat het onze kerkenraad gebleken is, dat de ligging van onze gemeente anders is dan de uwe. De middels uw brief toegestoken hand heeft ons aangenaam getroffen en danken wij u er ook voor dat wij op 17 april j.l. met ds. J.G. van Minnen kennis mochten maken. Onze kerkenraad voelt vooralsnog niets voor nadere contacten. Inmiddels tekenen wij met broederlijke groeten,

Kerkenraad der Geref. Gemeente (H.V.)

In 1978 werd ds. Overduin opnieuw ziek en bezon de gemeente zich op de toekomst. In 1980 werd alsnog besloten tot aansluiting bij de Christelijke Gereformeerde Kerken. De gemeente telde toen 244 leden. Op 10 september 1963 lag een brief op tafel van br. D. Chr. Overduin, waarin deze definitief bedankte als lid van de gemeente Delft. Deze brief was gematigder van toon, maar de strekking was hetzelfde. Br. Overduin verwees nu onder andere naar Colossenzen 2: 16-23 om zijn gedachten te onderbouwen:[*] 

Met dit schrijven bedank ik voor mijn lidmaatschap van de Chr. Ger. Gem. in Nederland te Delft. De reden hiervan is dat ik uw standpunt en de consequenties daaraan verbonden inzake 1 Kor. 11 niet voor het standpunt des Geestes kan houden. Nu is weliswaar deze kwestie door u niet acuut of urgent gesteld; u gaf mij namelijk te verstaan dat ik gewoon lid en student kon blijven. Ook hiertoe heb ik geen vrijmoedigheid; hoewel u mij niet uitsluit, voel ik me toch uitgesloten door deze kwestie. Even ben ik nog van plan geweest door te spreken over de betreffende verschilpunten. Bij nader inzien leek mij dit echter vergeefse moeite. U zult misschien niet begrijpen waarom ik een eventuele verandering bij mijzelf schier uitsluit. Voor mij zou deze verandering betekenen een terugkeer naar datgene wat de H. Geest in Col. 2: 16-23 zo scherp veroordeeld. Zoals het voor u zou betekenen een verraad aan een Bijbels beginsel - zo betekent het voor mij een verraad aan de Christus der Schriften. (..)

Naar aanleiding van het schrijven van br. Overduin kwamen opnieuw kort en bondig de gronden aan de orde waarom men destijds de Christelijke Gereformeerde Kerken had verlaten. "Deze dingen (waaronder de genoemde kwestie rondom 1 kor. 11) moeten niet gezien worden als het hoofdthema, maar zijn een gevolg van ombuiging van de leer. Op afwijking in de leer volgt afwijking in levensethiek."